نام اثر: قطعه خط نستعلیق
نحوه نگارش: موربی | سیاه مشق
رقم: میرزا محمدرضا کلهر
تاریخ کتابت: قرن 13 ه.ق
نوع تزیین: -
تزیین متن: -
تزیین حواشی متن: -
متن اثر: مفردات نویسی
شماره ردیف: 257
زندگینامه:
میرزا محمدرضا کلهر فرزند محمد رحیم بیگ خمان جلودار فوج سواره رو ایل کلهر بود، از خوشنویسان صاحب نام خط نستعلیق در زمان قاجار بود و در سال 1245 ه.ق متولد شد. در درگیری که بین ایل کلهر با قشون دولتی رخ داد میرزا هم حضور داشت و بعد به تصمیم پدر پسران خانواده از طایفه به طهران قدیم هجرت کردند و برای در امان بودن نام کلهر را به جای نام پدری می آورد، او در تهران نزد میرزا محمد خوانساری تعلیم خط گرفت و چون استاد درگذشت به مشق از روی خطوط میرعماد پرداخت، او چون در خط نستعلیق سرآمد شد و شهرت یافت ناصرالدین شاه او را احضار کرد و خواست او را در وزارت انطباعات (وزارت چاپ) بکار کتابت بگمارد ولی او نپذیرفت. فقط یکبار که ناصرالدین شاه به مشهد می رفت او به شوق زیارت مشهد در اردوی شاه شرکت کرد و در راه روزنامه وقایع اتفاقیه را انجام میداد که به تدریج چاپ می شد. پس از بازگشت از خراسان با شیوع همگانی وبا در تهران او هم مبتلا شد و در سال 1310 ه.ق درگذشت و در گورستانی در حسن آباد به خاک سپرده شد.
او مردی پاکدامن، بلند نظر و هنر دوست بود برخی از روزها هجده ساعت راصرف مشق خط می کرد و اغلب خط های خود را چون مناسب طبع بلند خود و دور از انتظارش نمی یافت محو می کرد و بیشتر آنچه از او مانده رقم ندارد.
سیاه مشق:
در اصطلاح خوشنویسان و عرف خطاطان، گونه ای از خط است که از نوشتن مکرر حروف و کلمات حاصل می آید به طوریکه اگر خوشنویسی حرف یا کلمه ای را خوش نوشت و مورد قبول او بود از تکرار آن پرهیز می کند و اگر نوشتن حرف یا کلمه ای از نظر او ناخوشایند و نازیبا بود جهت مطلوب کلمه به تکرار آن می‌پردازد و آن را مکرر می نویسد، تکرار حروف و کلمات در سیاه مشق را خطاطان گذشته تا سه بار جایز دانسته اند.
در ابتدا سیاه مشق همان طور که از نامش پیداست روشی بود برای تمرین و گرم کردن دست خطاط و راهی بود برای به خاطر سپردن و عملی کردن آموخته ها از طریق تکرار بی وقفه حروف و ترکیبات مختلف، زیرا در خوشنویسی تنها راه پیشرفت و حفظ قدرت و قوت قلم یک خطاط مشق کردن مداوم است.
رفته رفته قطعات تمرینی ارزش هنری خود را پیدا کردند و خود به قطعه ای هنری ارتقاء یافت.