نام اثر: قطعه خط نسخ
نحوه نگارش: دفتری
رقم: احمد نیریزی
تاریخ کتابت: قرن 12 ه.ق
نوع تزیین: تذهیب و تشعیر
تزیین متن: زمینه مطلا،حل کاری، دور سطور ابری محرر
تزیین حواشی متن: مجدول الوان با ریسمان تذهیب و تشعیر و کمنداندازی
متن اثر: نثر به زبان عربی - متن درخصوص کلمه و اقسام آن در نحو عربی است.
کلمه، لفظی است که برای معنای مفردی وضع شده است و به سه نوع تقسیم می شود: اسم، فعل و حرف. زیرا کلمه یا به تنهایی دارای معناست یا نه؛ در حالت دوم آن را حرف می نامند. اما اگر دارای معنا باشد، یا با یکی از زمان‌های سه‌گانه (گذشته، حال، آینده) همراه است یا نه، اگر همراه باشد آن را فعل و در غیر این صورت آن را اسم می نامند.
شماره ردیف: 78
زندگینامه:
احمدبن‌شمس‌الدین محمد نیریزی یا میرزا احمد نیریزی، (1087-1155 ه.ق) ملقب به سلطانی از بزرگ‌ترین خوشنویسان خط نسخ و کاتبان قرآن در سده دوازده هجری (اواخر حکومت صفوی) در شهر نی‌ریز است.
او بانی شیوه خاصی در خط نسخ است که مورد استقبال خوشنویسان پس از او قرار گرفت و به نسخ ایرانی شهرت یافته است. او به مناسبت کتابت برای شاه سلطان حسین صفوی برخی از آثارش را با عبارت «سلطانی» رقم یا امضاء می‌کرده‌است.
او چندی در خدمت آقامحمد صادق ارجستانی مشق کرد و بعد در سلک شاگردان آقا محمد ابراهیم قمی درآمد، وی با تغییرات هوشمندانه و رفع یک سری نقایص و اشکالاتی که در کرسی بندی و نیز ریتم کلمات و جملات به چشم می خورد با قلم قدرتمند خویش و با آگاهی و درایت و نبوغ ذاتی که داشت این خط را به اوج کمال خود رساند و تاکنون نیز نام او در صدر بهترین نسخ نویسان تاریخ هنر خوشنویسی پایدار مانده و از همین روی بنا به احترام جایگاه و منزلت وی در خط نسخ، نام نسخ ایرانی را به نسخ نیریزی می شناسند.
خط نسخ ایرانی (نیریزی) در دو ویژگی خاص برترین است اول آنکه خوانایی و وضوح و سادگی و سهولت در خواندن دارد و دوم سختی و دشواری در تعلیم و یادگیری صحیح آن در کتابت آن است.
میرزا احمد عمر خود را به تحریر قرآن و ادعیه و صحایف اشتغال داشته، از او 99 مجلد قرآن، 77 مجلد صحیفه و بسیاری از ادعیه و مرقعات دیگر به خط او برجای مانده‌است.
خط نسخ:
خط نسخ در طول تاریخ، از ظهور اسلام تا به امروز عهده دار انتقال اطلاعات بوده و بیشترین و مهمترین نقش را در کتابت نسخه های خطی داشته است. کاربرد نسخ بیشتر در نوشتن و نگارش متون قران کریم است و در اولویت های بعدی، کتب ادعیه و مناجات و سپس کتب تاریخی و علمی و متون طولانی و پر حجم، توجه کاتبان را برای نوشتن این موارد به خط نسخ جلب کرد به طوری که اکثر کتب قدیمی و دست نویس ایران زمین به این خط کتابت و نگارش شده اند. قدمت و پیدایش خط نسخ به سده های نخست ظهور اسلام برمی‌گردد.
بیشتر متاخران اختراع خط نسخ را به ابن مقله بیضاوی شیرازی (272-318 ق) نسبت داده اند در حالیکه این نظر نمی تواند درست باشد زیرا اسنادی در کتابخانه خدیوی مصر هست که متعلق به سده نخست هجری و به خط نسخ کتابت شده با این همه نباید فراموش کرد که ابن مقله در ترکیب و اصلاح خط نسخ تصرفاتی کرده و به آن نظام بخشیده و آن را به کرسی نشانده است. بعد از ابن مقله می توان به معروف ترین خوشنویسان نسخ از جمله، ابوالحسن علی بن هلال معروف به ابن بواب از خوشنویسان اوایل قرن پنجم هجری، یاقوت مستعصمی، ارغون بن عبدالله کاملی، مبارک شاه بن قطب تبریزی،شیخ حمدالله آماسی، علاءالدین تبریزی، محمد ابراهیم قمی که با استفاده از ریتم ها و حالاتی که از روحیات و عواطف لطیف ایرانی الهام گرفته بودند، دورها و قوس ها و نرمی ها و لطایف ظریفی را به جای حرکات صاف، خشک و تیز جایگزین نمودند و بر زیبایی و لطافت این خط افزودند. در اواخر قرن دوازدهم (اواخر دوران صفویه) قله درخشان خط نسخ، میرزا احمد نیریزی پا به عرصه وجود نهاد.