🔸خط در ایران پس از اسلام (3)
بمناسبت ثبت جهانی خوشنویسی ایران در فهرست میراث ناملموس یونسکو سال 2021
قرآنهایی که در صدر اسلام نوشته شد بلحاظ ظاهری شباهت زیادی به خط نبطی دارد . اما قرآنهایی که از سال 30 ه.ق به بعد نوشته شد به خط سریانی است که تا ان زمان در حیره و انبار نوشته می شد یعنی خطی که بعدها پایه گذار خط نسخ گردید .
از نمونه کتیبه های بجا مانده در منطقه حجاز و سوریه می توان به کتیبه نبطی به سال 328 م در منطقه النماره سوریه اشاره کرد که در گذشته محل استقرار حمیری ها بود .
همچنین در کتیبه دوم از حران سوریه بدست امد که در سال 568 م به خط مسند مردم یمن نوشته شد و حروف ان نزدیکترین شکل ممکن به خطوط منطقه حجاز است که فقط چند سال با هجرت پیامبر اسلام ص فاصله دارد .
از دیگر کتیبه ها می توان به گور ثابت بن زید به سال 64 ه.ق اشاره کرد که شباهت زیادی به خط نسخ اولیه دارد . خطوط اولیه اسلامی مانند کوفی ابتدایی و نسخ ناقص مدتها برای نگارش استفاده می شد .
تا مدتها به دلیل نداشتن ضوابط معین و اقلام زیاد نوعی بی سروسامانی ایجاد شده بود تا اینکه در سال 69 ه.ق به دلیل جلوگیری از تحریف قرآن کریم ابوالاسود دوئلی , اعراب گذاری با نقاط قرمز رنگ را برای خط کوفی ابداع کرد و بعدها در سال 170 ه.ق ضوابط معینی برای حروف وضع گردید .
تا اینکه در قرن 4 ه.ق به دلیل حضور کاتبان ایران شاغل در دستگاههای دولتی اسلامی وضعیت حروف و الفبای اسلامی دستخوش تغییر گردید و با ظهور ابن مقله بیضاوی شیرازی وزیر دربار عباسی از خط کوفی اولیه 6 خط متداول ثلث – نسخ – توقیع – رقاع – محقق – ریحان اختراع شد .
این خطوط برای نوشتن رسالات – نامه ها و مکاتبات دیوانی و تزئینات بنا و قرآنها کاربرد یافت .
( ادامه دارد ).
موزه میرعماد , اذر ماه سال 1400 ه.ش