معرفی نگاره "کرَک بازان" از آثار استاد حسین بهزاد
ایرانیان از دیرباز ارتباط گسترده ای با پرندگان داشته اند و از آن ها برای مقاصد خودشان استفاده می کردند.
? پرندگان بر اساس کاربردشان در زندگی بشر شامل پرندگان نامه رسان، پرندگان آوازخوان، پرندگان شکار و صید، پرندگان زیبا، پرندگان اساطیری، پرندگان شرط بندی و جنگی می باشند.
?از خلال بررسی درباره پرندگان جنگی که یکی از تفریحات و سرگرمی ها در ادوار مختلف تاریخ بوده، می توان نتیجه گرفت که در نوع و تنوع، ابداع و رواج آنها عواملی همچون وضعیت اقتصادی و طبقاتی مردم، تاثیر و تاثر فرهنگ های همجوار دخیل بوده اند. نمونه های بارز این پرندگان قوش(باز)، قرقاول، کبک خروس و بلدرچین(َکرَک) است که در بسیاری از فرهنگ ها به عنوان تفریح اقشار مختلف مردم بکار میرفته و هنوز هم در برخی فرهنگ ها ادامه دارد.
?شیوه بازی با شکار و یا به جدال کشاندن پرندگان بوده و از تفریحات دسته جمعی مردم بوده است. در این بازی ها که با هدف تفریح و غالبا شرط بندی انجام می گرفته؛ پرندگان به جدال می پرداختند، البته این سنت ناپسند در بسیاری ها از فرهنگ ها منسوخ شده است.
?در ادامه مطلب به نگاره ای با عنوان َکرَک بازان از آثار استاد حسین بهزاد می پردازیم؛ استاد حسین بهزاد مینیاتور (1273-1347 خورشیدی، تهران) یکی از مفاخر نقاشی ایران است که تغییرات و ابداعات بوجود آمده توسط او، تحولات مهمی را در نگارگری معاصر ایران ایجاد نموده است.
?این نگاره در ابعاد 35.5*43 سانتیمتر با تکنیک آبرنگ و گواش بر روی مقوا به سال 1337 خورشیدی با مضمونی از فرهنگ عامه و به شیوه سفیدقلم ترسیم شده که از ویژگیهای شاخص سبک ابداعی استادحسین بهزاد می باشد.
?در نگاره َکرَک بازان یکی از بازی های رایج دوره قاجار ترسیم شده است؛ دو مرد در حالیکه بر روی زمین نشسته و به شش قفس که در هر کدام از آنها یک کرک وجود دارد نگاه می کنند، در قسمت جلویی نگاره ترسیم شده اند و در پشت سر آنها با فاصله ای دورتر پنج مرد در حال عیش و نوش، نواختن موسیقی و رقص تصویر شده اند که حکایت از فضای حاکم بر مراسم َکرَک بازان دارد.
مردها کلاه نمدی موسوم به رکن الدوله، ازکلاه های رایج اواخر دوره قاجار بر سر و پیراهن و ردایی بر روی آن بر تن دارند. بر روی پیراهن شالی بر کمر بسته و در آن خنجری نهاده اند.
موضوع نگاره بخشی از فرهنگ بازی های رایج آن زمان و تاثیر فرهنگی ایران بر کشورهای همجوار را بیان می کند چرا که هنوز شاهد اجرای این بازی در بلوچستان افغانستان هستیم.
کَرَک در ادبیات فارسی به معنای بلدرچین است و شیوه بازی بدین صورت بوده که این بلدرچین های نر را با روش تور و تیپچه صید می کردند و تا قبل از مسابقه در قفسی تاریک نگهداری می کردند و زمان مسابقه برای مبارزه از قفس بیرون می آوردند و برنده مسابقه صاحب پرنده ایست که پیروز این جنگ باشد.
موزه استاد بهزاد
آبان 1400