🔹میز خاتم
جنس: انواع چوب ، عاج و استخوان
اثر : استاد محمود صنیع خاتم به دستور استاد محمد حسین صنیع خاتم
محل ساخت : شیراز
سال ساخت : ۱۳۲۸ ش
اندازه : طول:۵/۷۱سانتیمتر
عرض :۵/۴۱سانتیمتر
ارتفاع : ۶۵ سانتیمتر
محل نمایش : تالار خاتم ، کاخ موزه سبز ( اتاق کار پهلوی اول )
پژوهشگر: عاطفه هزاوه ( کارشناس ارشد کاخ موزه سبز )
عکس : لیلی رئوف ( آرشیو کاخ سبز )
🔸معرفی شیء :
میز خاتم کاری اثر استاد محمود صنیع خاتم شیرازی به دستور استاد محمد حسین خاتم شیرازی در سال ۱۳۲۸ با استفاده از اشکال هندسی از انواع چوب درختان ، استخوان یا عاج فیل ساخته شده است.
🔹در قسمت سمت راست پایین میز نام استاد محمد حسین صنیع خاتم و تاریخ ساخت اثر به چشم میخورد و در قسمت پایین سمت چپ نام استاد محمود صنیع خاتم (خالق اثر) دیده میشود. در قسمت بالا سمت راست میز ،اداره هنرهای ملی و در قسمت بالا سمت چپ نام وزارت اقتصاد ملی حک شده است.
🔸معرفی هنرمند ( استاد محمود صنیع خاتم شیرازی ) :
استاد محمود صنیع خاتم فرزند استاد محمد حسین صنیع خاتم ملقب به امین الصنایع در آبان ماه سال
۱۲۹۴ شمسی در شیراز در خانواده ای هنرپرور متولد شد.
🔹وی از ده سالگی ضمن تحصیل در مدرسه رسماً نزد پدر بر عرصه پر رمز و راز هنر گام نهاد و وارث تمام عیار هنر او شد.
در سال ۱۳۱۰ به همراه
پدر به منظور راه اندازی کارگاه خاتم سازی در مدرسه جدید التأسیس صنایع قدیمه راهی تهران شد و
زیر نظر پدر مشغول به آموختن هنری شد که از زمان صفویه در خاندان وی موروثی بود.
محمود صنیع خاتم در سال ۱۳۳۴ به افتخار بازنشستگی نایل شد، اما هیچ گاه از کارهای هنری خود که به شدت به آن علاقه مند بود جدا نشد.
استاد محمود صنیع خاتم مدتی نیز به درخواست دانشگاه هنر به تدریس هنر خاتم سازی پرداخت و همواره هنرش را با ارزشهای والای انسانی عرضه کرد.
بیماری و کهولت سن پس از مدتی مانع از حضور وی در کلاسهای درس شد اما دانشجویان جهت آموزش در منزل استاد حضور می یافتند تا هر چه بیشتر از محضر وی استفاده کنند.
سرانجام استاد محمود صنیع خاتم که هنر خاتم از زمان صفویه به طور ممتاز و استادانه در خانواده وی موروثی بود، در اسفندماه سال ۱۳۷۶ شمسی در سن ۸۲ سالگی دیده از جهان فرو بست و در قطعه هنرمندان بهشت زهرا به خاک سپرده شد.
🔸معرفی هنر خاتم کاری :
هنر خاتم سازی یکی از مهمترین هنرهای صناعی ایران است. سابقه هنر خاتم سازی در ایران به دوره سلجوقیان می رسد و آثاری از جمله درب شبستان مسجد جامع اصفهان از آن دوره به جا مانده است.
🔹این هنر در دوره صفویه به اوج خود میرسد و در دوره قاجار رو به تحلیل میرود.در زمان پهلوی اول استادانی از شیراز و اصفهان در سالن خاتم کاخ مرمر تمامی در و دیوار آن را خاتم کار کرده و در زمان پهلوی دوم نیز در هنرستان هنرهای زیبای اصفهان این هنر ظریف به اوج زیبایی خود رسید و همچنان به رونق خود باقی است.
خاتم ترکیبی است از چند ضلعی های منظم با تعداد اضلاع متفاوت که با استفاده از مواد اولیه گوناگون در رنگ های مختلف تشکیل میشود.
خاتم از هنرهای دستی دقیق و پرکاربرد است که تولید و ساخت آن احتیاج به دقت و حوصله زیاد دارد.
طرح های گوناگون خاتم همواره به صورت اشکال منظم هندسی بوده است. این اشکال هندسی را با قرار دادن مثلث های کوچک در کنار هم نقش بندی می کنند و آنها را از انواع چوب، فلز و استخوان می سازند.
هرچه مثلث ها ریز تر و ظریف تر باشد خاتم مرغوب تر است. در یک طرح خاتم برای ساختن کوچکترین واحد هندسی حداقل سه مثلث و برای بزرگترین آن حداکثر چهارصد مثلث به کار میرود.
مواد اولیه به کار رفته در خاتم سازی
شامل:
انواع چوب: توسکا – کبوده - راش – گردو – بقم – عناب – نارنج و بعضی چوب های رنگ شده.
استخوان: استخوان و عاج فیل – استخوان شتر و استخوان اسب
مفتولهای فلزی: برنج – آلمینیوم – نقره و طلا میباشد.