معرفی پارچه ی زرباف:
تهیه و تدوین مطالب: صدیقه صمدی
کارشناس موزه ی پوشاک سلطنتی
منابع: صد سال زری بافی در ایران به کوشش مژگان طریقی- نت
پارچه ی زرباف:
زربفت یا زری باف و به قول دکتر جابر عناصری: (پارچه زرتار تنیده ز دل، بافته ز جان ) یکی از رشته های صنایع دستی است، در فرهنگ دکتر معین آمده است: زری یعنی پارچه ی ساخته شده از زر (طلا). پارچه ای که پودهای آن از طلاست، پارچه زربفت پارچه ای ظریف و بسیار گرانبهاست که چله یا تار آن از ابریشم خالص است و پودهای آن ابریشم رنگی و یکی از پودها، نخ گلابتون است که می تواند زرین یا سیمین باشد. از انواع زری ها می توان به مشجر زری، زری لٌپه باف، زری اطلسی، زری پشت کلاف، ختائی و مخمل زری های برجسته اشاره کرد، تزئینات این زری ها عبارت بوده است از تصویر و تجسم داستانهای شاهنامه، اشعار شعرا و گویندگان بزرگ و مناظری که شاهزادگان را در حال شکار نشان می دهد و نقشهایی که به بته شاه عباسی معروف شده ( در دوره ی صفویه) و جانورانی مانند آهو، شیر، خرگوش و درختانی مانند سرو و نارون و اقسام خطوط زیبا و اسلیمی که بر روی آنها دیده می شود.
زری نفیس ترین و افسانه ای ترین منسوج ایرانی است که در روزگار رونق و رواج خود شهرتی عالمگیر داشته و هم اکنون نمونه هایی از آن زینت بخش موزه ها و سایر مراکز هنری ایران و دیگر کشورهای جهان است و دارای سابقه ای طولانی از لحاظ بافت و تولید می باشد.
کاربرد پارچه های زربفت:
پارچه ی زربفت برای تن پوش پادشاهان، وزیران، بزرگان و درباریان به کار می رفت، همچنین به عنوان یک هدیه ی با ارزش در دربار شاهان ایران زمین برای هدیه دادن به شاهان بیگانه به حساب می آمد.
زری بافی در دوره ی پهلوی:
در دوران پهلوی به دلیل نیاز دربار برای لباس های زرباف چه برای پوشش و چه برای هدیه دادن، بار دیگر بافت و تولید پارچه های زرباف که از دوره ی قاجار رو به افول رفته بود، از سر گرفته شد به ویژه در زمان تاج گذاری که لباس های دربار باید از این پارچه ها بافته می شد رونق گسترده ای گرفت، با ورود ماشین های بافندگی و آسان شدن فن بافت پارچه، در اوایل دوره ی پهلوی.
این هنر تقریباً به جز در چند زیرزمین خانه های سنتی شهرهای کاشان، یزد و اصفهان در جای دیگری وجود نداشت. تا این که خبر بافت پارچه های زربافت در کاشان به گوش رضا شاه می رسد و همزمان با گشایش مدرسه صنایع مستظرفه قدیم، یکی از استادان بزرگ این رشته به نام حبیب الله طریقی از کاشان به تهران منتقل شد و این رشته ی رو به نابودی را در شرایط سخت گسترش داد و شاگردان بسیاری تربیت کرد که یکی از آنها فرزند توانمند وی محمد طریقی بود، در کتاب صد سال زری بافی در ایران به کوشش مژگان طریقی و با گفتاری از دکتر جابر عناصری در رابطه با بیو گرافی استاد محمد طریقی آمده است: وی در سال 1292 شمسی در شهر کاشان در خانواده ای هنرمند چشم به جهان گشود، از همان کودکی استعداد و نبوغ خاصی در زمینه ی طراحی و نقاشی داشت و عشق به هنر زری بافی که حرفه ی اجدادی و خانوادگی اش بود او را بر آن داشت تا این هنر را به صورت جدی دنبال کند. پس از پایان تحصیلات ابتدایی در سال 1308 همراه پدرش استاد حبیب الله طریقی به تهران آمد و کوشش های هنری خود را در کارگاه زری بافی کاخ گلستان و موسسه ی قالی ایران زیر نظر پدر در سمت معاون کارگاه متمرکز ساخت. او ضمن اشتغال به کار، تحصیلات خود را در زمینه ی طراحی پارچه در هنرستان عالی هنرهای زیبا (صنایع مستظرفه) ادامه داد و موفق به اخذ مدرک لیسانس گردید. امروز زری های دست بافته ی او زینت بخش موزه های داخل و خارج از کشور است. استاد محمد طریقی با به یادگار گذاشتن چنین میراث گرانبهایی، 68 سال با عشق و افتخار و ایثار در راه هنرش و تعلیم و پرورش شاگردان در قسمت های مختلف زری و مخمل بافی زیست و در سحرگاه ششم مرداد 1360 شمسی چشم از جهان فرو بست.
تصاویر پنجم تا دهم مربوط به آثار در معرض نمایش استاد محمد طریقی در موزه ی پوشاک سلطنتی مجموعه ی فرهنگی تاریخی سعدآباد می باشد.
در کلیپ ارائه گردیده نمونه هایی از طرحها، اجراها و همچنین آثار موجود و در معرض نمایش در موزه ی پوشاک سلطنتی مجموعه ی فرهنگی تاریخی سعدآباد مشاهده می گردد.