نام شی: لاک پشت پوزه عقابی
محل نمایش:گالری دوم ، موزه برادران امیدوار
پژوهشگر: ملیکا فتح الهی
عکس: جواد نجفعلی زاده
معرفی شی
برادران امیدوار در طی سفر خود اقدام به پژوهش های جانور شناسی کرده اند که در این راستا بر گونه های مختلف جانوری تحقیق و پژوهش های بسیاری انجام داده اند که هم اکنون تعدادی از حیوانات به صورت تاکسیدرمی شده در موزه برادران امیدوار وجود دارد، لازم به ذکر است که هیچ کدام از این حیوانات توسط این دو برادر شکار نشده اند. یکی از این جانوران موجود در موزه، لاک پشت پوزه عقابی است که به متعلق به آمریکای جنوبی می باشد.
لاک پشت پوزه عقابی (Eretmochelys imbricata) یا منقارعقابی، گونه ای لاک پشت دریایی از تیره باخه ایان است که به شدت در معرض خطر انقراض قرار دارد. اکثر لاک پشتها منقاردار هستند ولی پوزه این لاک پشت برای بیرون کشیدن غذای اصلی خود یعنی اسفنج دریایی از لابه لای مرجان ها به شکل منقار عقاب درآمده و از این رو لاک پشت پوزه عقابی نامیده شده است. این لاک پشت تنها گونه موجود از سرده ارتموکلیس است. این گونه توزیعی جهانی داشته و چند زیرگونه در اقیانوس اطلس، هند و آرام دارد.
از آنجا که سر مخروطی شکل آنها به نقطه تیزی شبیه نوک پرنده شکاری منتهی میشود به لاک پشت پوزه عقابی معروف شده اند. این نوع لاک پشت دارای لاک نازک هستند و روی لاکشان طرح خاصی از فلس های روی هم افتاده دیده می شود که در لبه ها ی کناری به فرم دندانه دار درآمده اند. به نظر می رسد پوزه عقابی از پوسته محکم خود برای جا دادن بدنش در فضاهای تنگ میان صخره ها استفاده می کند. از مشخصات متفاوت پوزه عقابی که شناسایی آنها را ساده تر می کند، طرح سپر مانند کلفت لاکشان است. پشت لاک آنها دارای پنج طرح مرکزی و چهار جفت طرح سپر مانند جانبی است. پوسته یا پشت لاک این لاک پشت زمینه ای کهربایی رنگ با طرح نامنظم رگه های تاریک و روشن، همراه با رنگ هایی اغلب سیاه و قهوه ای لکه دار به سمت دو طرف بدن دارد. جنس نر این جانور دارای رنگدانه های شدیدتری نسبت به ماده است و نقش این تفاوتها در رفتار جانور نیز بررسی شده است. پوسته پوزه عقابی با توجه به دمای آب به آرامی تغییر رنگ می دهد.
طول بدن لاک پشت های دریایی پوزه عقابی بالغ ۱ متر است (معمولا بین ۶۲.۵ تا ۱۱۴ سانتیمتر رشد می کنند)، وزنشان به طور متوسط حدود ۸۰ کیلوگرم (۱۸۰ پوند) است. سنگین ترین پوزه عقابی مشاهده شده حدود ۱۲۷ کیلوگرم (۲۸۰ پوند) وزن داشته است. (وزن آنها بین ۳۵.۷ تا ۱۲۷ کیلو گرم است.)
پوزه عقابی برای حرکت از خزیدن همراه با نوعی راه رفتن جایگزین استفاده می کند و به همین علت ردپای جانور روی شن نامتقارن است. این در حالی است که لاک پشت سبز و لاک پشت چرمی راه رفتن متقارن‌تری دارند. این نوع لاک پشت بازوان باله مانندی دارد و می تواند بدون پدید آمدن مشکل در حرکات افقی خود، تا عمق ۳۴ متری آب، پایین برود.
این گونه جانوران از رده دوزیستان هستند و به همین دلیل تنفس ششی دارند. این لاک پشت ها برای مبادله هوا پس از مدت حدود ۴ یا ۵ دقیقه برای چند ثانیه روی سطح آب می آیند. توان آنها برای باقی ماندن زیر آب با توجه به فعالیت شان متفاوت است، اما در حالت خواب و استراحت می توانند تا ۷ ساعت بدون تنفس زیر آب بمانند و در مواقع خواب زمستانی گاه تا چندین ماه در زیر آب باقی می مانند. تنفس پوزه عقابی از دو راه دهان و مقعد انجام می شود. پژوهش های بیشتر در خصوص دلیل ممکن بودن خواب زمستانی چند ماهه لاک پشت های دریایی نشان داده که این جانوران در حین خواب زمستانی از راه گیرنده های مقعد خود تنفس می کنند. از آنجا که لاک این گونه ها بسیار محکم است، قابلیت فعالیت ماهیچه های تنفسی همانند انسان که باعث حرکت مناسب شش ها شوند، وجود ندارد. از طرف دیگر، تنفس ششی در هنگام خواب زمستانی منجر به ایجاد اسید لاکتیک می شود که لاک پشت باید برای دفع آن فرآیندی را انجام دهد که منجر به صرف انرژی می شود. بجای آن، لاک پشت های دریایی که در آبهای سرد به خواب زمستانی فرو می روند از راه مقعد تنفس می کنند. در این شیوه، در اطراف پارگین کیسه هایی بنام بورسا وجود دارند که به راحتی گسترش می یابند. در دیواره این کیسه ها، رگ های خونی وجود دارد. اکسیژن وارد شده از راه این کیسه ها به رگها وارد و به مصرف لاک پشت می رسد و سپس کیسه ها به وضع فشرده و عادی خود برمی گردند. در این شیوه، انرژی زیادی مصرف نمی شود و لاک پشت می تواند در حال خواب زمستانی، که انرژی زیادی برای انجام فعالیت های معمول وجود ندارد، به حیات خود ادامه دهد.
این نوع از لاک پشت ها همه چیزخوار هستند، اما غذای اصلی آنها اسفنج دریایی است. بعضی از اسفنج هایی که از آنها تغذیه می کنند بسیار سمی و اغلب کشنده هستند. به جز اسفنج، از دیگر جلبک ها و انواع موجودات دریایی از قبیل انواع عروس های دریایی و شقایق دریایی نیز تغذیه می کنند و هم چنین هنگام تغذیه از گزندگان دریایی چشم های محافظت نشده خود را می بندند. گزندگان دریایی نمی توانند به سر محافظت شده این لاک پشت نفوذ کنند.
زیستگاه لاک پشت های دریایی پوزه عقابی بسیار گسترده است و بیشتر در صخره های استوایی اقیانوس هند، اطلس و آرام یافت می شوند. تمام شواهد موجود نشانگر این است که زیستگاه اصلی لاک پشت پوزه عقابی مکان های سنگی است. لاک پشت های دریایی پوزه عقابی بالغ بیشتر در آب سنگهای مرجانی استوایی یافت می شوند. آنها معمولاً در تمام روز در حال استراحت در غارها و لبه های درون و اطراف این آب سنگ ها مشاهده می شوند. گمان می رود که آنها مانند دیگر لاک پشت های دریایی جوان کاملاً دریانشین باشند و تا زمان بلوغ در دریا بمانند. آنها بسیار مهاجرتی بوده و بین لانه های ساحلی و مناطق غذایابی، صدها و هزاران کیلومتر را می پیمایند. مهاجرت پوزه عقابی های ماده برای تولید مثل، هر دو یا سه سال انجام می گیرد. لاک پشت پوزه عقابی در خلیج فارس نیز یافت می شود. از زیستگاه های این گونه در ایران می توان به جزایر نخیلو و ام‌الکرم در استان بوشهر و جزایر قشم، کیش، شیدور، هندورابی، هنگام و هرمز در استان هرمزگان اشاره کرد. با وجود ا‌ینکه این لاک پشت ها بخشی از زندگی خود را در آبهای آزاد می گذرانند، زمان بیشتری را در کولاب های کم عمق و آب سنگهای مرجانی سپری می کنند. چند سال پیش اغلب محققان فکر کردند این نوع لاک پشت در شرق اقیانوس آرام بکلی از بین رفته است، اما یافته های جدید آنها را در این قسمت از دنیا دوباره کشف کرد. گفتنی است که جمعیت لاک پشت منقاردار طی صد سال گذشته بیش از هشتاد درصد در سطح جهانی کاهش داشته است.