شی: ماکت توپ (Cannon)
مشخصات
- ابعاد پایه ماکت: 5×15 سانتی متر
- جنس ماکت: فلز
- جنس پایه: چوب
محل نمایش: نمایشگاه موقت "کلکسیون ماکت های نظامی موجود در کاخ موزه ملت"، اردیبهشت 1397
محل نگهداری: مخزن اصلی، کاخ موزه ملت
پژوهشگر: ناهید زندی، کارشناس ارشد کاخ موزه ملت
عکس: جواد نجفعلی زاده
معرفی شی
این ماکت نشان دهنده نوعی سلاح نظامی، معروف به توپ می باشد. با اندکی دقت در شکل ظاهری و ویژگی های موجود برروی آن می توان گفت که توپ معرفی شده در این ماکت در زیرگروه توپ های سرپُر (مواد منفجره و گلوله از طریق سر در آن ها قرار می گیرد و انتهای آن بسته می باشد.) که تاریخچه آن به قرن 18م. باز می گردد، جای دارد. باتوجه به روش جابجایی آن، این نوع توپ در توپخانه های کششی استفاده می شود و با درنظر گرفتن نوع سلاح و مهمات به کاررفته توسط آن، این توپ در توپخانه صحرایی (توپ جنگی ثابت یا متحرک ویژه میدان های باز که برای حمایت نیروهای زمینی استفاده می‌شود.) کاربرد دارد. باید اذعان داشت که با پیشرفت فناوری، این گونه توپ های سرپُر، جای خود را به تفنگ (گلوله و مواد منفجره از انتها لوله وارد سلاح می‌شود) دادند.
تاریخچه سلاح توپ (Cannon gun)
با توجه به این که توپ کلمه‌ای برگرفته از زبان ترکی، اما این سلاح از بدو ورود به کشور ایران نیز آن با همین نام خوانده شد. در فرهنگ معین توپ بع عنوان سلاح آتشین جنگی معرفی گردیده که قادر است گلوله های بزرگی را به مسافت های دور پرتاب نماید. در جای دیگری از توپ به عنوان تفنگ هایی با توانِ آتش بالا، یاد شده است. در منابع تاریخی به استفاده از این نو سلاح در سال 399 ق.م. توسط رومیان باستان اشاره گردیده است. با نگاهی اجمالی به تاریخ نظامی و تجربیات بدست آمده توسط سازنده های این نوع سلاح، می توان گفت که توپ ها از مواد مختلف و بسیار متنوعی ساخته می شوند. از قرون وسطی جهت جابجایی توپ ها از حیوانات بارکش و گاری استفاده می نمودند اما به تدریج با پیشرفت تکنولوژی توپ ها، به چرخ مجهز گردیدند. امروزه توپ در واحد های توپخانه جای دارد. این واحد نیز خود به دو گروه توپخانه خودکششی (خود به عنوان یک وسیله نقلیه با موتور احتراق داخلی) و توپخانه کششی (جابه جای توسط وسیله نقلیه دیگر مانند کامیون انجام می گردد)، تقسیم می‌شود. این تقسیمات گاه براساس شاخصه های دیگری نیز صورت می پذیرد. در یک نوع گروه بندی توپ ها براساس نوع سلاح و مهمات، این نمونه توپ در زیرگروه توپخانه صحرایی جای می گیرد که خود به توپ های: کوهستانی (توپ سبک با توان حرکت در مناطق صعب العبور)، صحرایی (دارای لوله بلند با توان آتش دوربرد در خط مستقیم)، هویتزر (دارای لوله کوتاه تر با توانایی شلیک در زاویه های کمانی، معمولاً برای آتش غیرمستقیم)، ضدتانک (معمولاً سبک با قدرت تحرک بالا که ویژه حمله به تانک)، خمپاره (سلاحی سرپر با لوله بسیار کوتاه و خط سیر کمانی)، ضدهوایی (مخصوص شلیک به هواگرد از روی زمین) و ... تقسیم می شود. چنانچه توپ ها براساس کالیبر/Caliber (قطر داخلی لوله سلاح یا قطر خارجی گلوله) دسته بندی شوند به سه گروه: گلوله سنگی توپ (Stone ball) مربوط به قرون 14 و 15م. (منطقه اروپای غربی)، گلوله فلزی توپ (Metal ball) متعلق به قرن 16تا 18م. (مخصوص نیروهای نظامی اروپا) و گلوله های انفجاری توپ (Explosion ball) حاصل عصر صنعتی، زمانی که سلاح های سنگین به تدریج از رده خارج می گردند (همزمان با تولید تفنگ)، تقسیم می شوند. در انتها می توان افزود که معمولاً از توپخانه و ادوات آن به عنوان مرگبارترین و مؤثرترین سلاح های به کاررفته در جنگ های زمینی یاد می گردد.