قطعه خط ابوالفضل ساوجی خوشنویس و طبیب دوره قاجار

قطعه خط ابوالفضل ساوجی خوشنویس و طبیب دوره قاجار
  • کد مطلب: 5942
  • تاریخ انتشار: چهارشنبه 11 بهمن 1396 - 11:38

میرزا ابوالفضل ساوجی زاده ۱۲۴۷ هجری قمری، درگذشته ۱۳۱۲ هجری قمری خوشنویس، فاضل و محقق معروف زمان ناصرالدین شاه قاجار بود.

وی از اطبای عهد قاجاریه و از جمله چند نفر دانشمندی است، که در تألیف نامه دانشوران و سایر کتابهای منسوب به محمدحسن خان اعتمادالسلطنه، دست داشته‌است.

 بین حاج شیخ مهدی شمس العلما عبدالرب آبادی قزوینی، که او هم از دانشمندان طراز اول عصر خود بوده، و در تألیف کتاب نامه دانشوران و سایر کتابهای منسوب به اعتمادالسلطنه کاملاً دست داشته، و او، از نظر همکاری، رقابت و خصومت شدید بوده و هریک برای دیگری کارشکنی می‌کرده است.

 بگفته دکتر قلیچ خانی در کتاب  گلستان هنر میرزا ابوالفضل ساوجی علاوه بر هنر خطاطی، استاد درس پزشکی در مدرسه دارالفنون بوده است.

 او علم پزشکی را از پدر و پدربزرگ خود آموخته بود و یکی از هنرهای ابوالفضل ساوجی خوشنویسی است.

 وی پدر ذبیح بهروز، نویسنده، پژوهشگر، و شاعر نامدار معاصر و فرزند میرزا فضل‌الله ساوجی طبیب و خوشنویس دوران فتحعلی شاه قاجار می‌باشد.

میرزا ابوالفضل در کتابت اقلام نستعلیق، شکسته نستعلیق و شکسته تعلیق از استادان مسلم به شمار می‌آید. قلم نسخ را نیز خوش می‌نوشته است. کتیبه‌های بسیاری از بناهای سلطنتی عصر ناصری به قلم او بوده است که بعضی چون کتیبة سر در باب همایون و بنای سفارت عثمانی از میان رفته و برخی دیگر چون کتیبه‌ای در وصف بنا و ماده تاریخ ساختمان تالار آینة کاخ گلستان  در زیر گیلویی مقرنس و آینه‌کاری این تالار به قلم نستعلیق جلی و کتیبه‌ای در آستانة حضرت عبدالعظیم و کتیبة قنات ناصری قم هنوز برجاست.

 از دیگر آثار او یک نسخه خطی تهذیب المنطق با تاریخ 1286ق ، ‌یک نسخه آداب المشق بابا شاه اصفهانی با تاریخ 1261ق موجود در کتابخانه سلطنتی سابق یک نسخه کلام الملوک با تاریخ 1261ق در کتابخانة ‌مجلس و نیز شمار بسیاری مرقعات و قطعات خط خوش در کتابخانه‌ها و مجموعه‌های خصوصی بازمانده است.

 مهدی بیانی از یک قبالة‌ فروش سه باب دکان ملکی ابوالفضل موجود در مجموعه شخصی خود نام برده و آنرا از نفایس آثار خوشنویسی خوانده است.

از او علاوه بر بخشهایی ازترجمه احوال دانشمندان که در نامه دانشوران ناصری به چاپ رسیده یک نسخه دیوان اشعار خود وی به قلم نستعلیق کتابت جلی و شکسته تعلیق غبار عالی با تاریخ 1274ق/ در کتابخانه مدرسه عالی سپهسالار و چند رساله در طب و ریاضی بازمانده که به چاپ نرسیده است.

 پیکر او را در مقبرة میرزا زین‌العابدین (امام جمعه تهران به روزگار ناصرالدین شاه معروف به سرقبرآقا) در جنوب تهران خاک سپردند.

 در موزه خط و کتابت میرعماد قطعه  خطی به قلم نستعلیق و امضای ابوالفضل ساوجی نگهداری میشود. این اثر به شماره ردیف 337 و شماره برچسب اموال فرهنگی 2/3517 با زمینه ساده بر روی کاغذ بی رنگ بخط نستعلیق چلیپایی 2 دانگ و به ابعاد 5/19*10 سانتیمتر نگارش شده است و یکی از آثار فاخر بخط این استاد می باشد.

برای مطالعه بیشتر به منابع زیر رجوع شود:

گلستان هنر – ابوالفضل ساوجی / نشر پیکره – سال 96- دکتر حمید رضا قلیچ خانی .

عمتی، احمد. ساوه شهر باستانی. انشارات اعلاء، ۱۳۸۳. ۷۰–۷۱.

شرح حال رجال ایران، مهدی بامداد، جلد ۵، صفحه:۹۹.

شرح حال رجال ایران، مهدی بامداد، جلد ۱، صفحه:۵۴.

آتابای، بدری،فهرست مرقعات کتابخانه سلطنتی تهران 1353ش.

بیانی، مهدی احوال و آثار خوشنویسان، تهران، 1329ش.

احمد نیکو همت / مجد الدین ابوالفضل ساوجی – نشریه  وحید بهمن – سال 51- شماره 110 .

http://lib.eshia.ir/23022/6/2462

http://ccip-iwan.com/farsi/2017/09/28/ مرقّع میرزا ابوالفضل ساوجی در کتابخانه‌ی ملّی فرانسه / دکتر قلیچ خانی.