ویژگی های بیرونی و داخلی آلبوم:
در موزه آلبوم های سلطنتی و اسناد سعدآباد، آلبوم های متعددی با ویژگی های مختلفی به لحاظ موضوع و پوشش ظاهری نگهداری می شود. تعدادی از این آلبوم ها، در خصوص وقایع و رویدادهای طبیعی همچون سیل و زلزله هستند که یکی از آنها آلبومی در خصوص سیل ویرانگر تبریز در سال 1313 خورشیدی می باشد.
آلبوم سیل تبریز، به ابعاد 16×25 سانتیمتر، دارای پوششی از جنس مشمع مشکی رنگ می باشد . تزئینات رو و پشت جلد آلبوم بسیار ساده و شامل نقوشی خطی به صورت قاب آئینه ای است که بر جلد ضرب شده است. این آلبوم حاوی مجموعه تصاویری از سیل تبریز در سال 1313 خورشیدی را نشان می دهد. عکس های این آلبوم توسط معروف ترین عکاسخانه شهر تبریز، یعنی «عکاسخانه ملک» عکاسی شده است. عکاسخانه ملک از جمله اولین عکاسخانه ها در ایران می باشد که بر اساس شواهد و آلبوم های برجای مانده از دوره پهلوی اول در این موزه، مشخص است که اکثر رویدادها و وقایع آذربایجان و حتی ایران در دوره پهلوی اول، توسط این عکس خانه، پوشش تصویری داده می شد و به عنوان یکی از عکاسخانه های خبری در ایران آن دوره مطرح بوده است.
از جمله ویژگی های عکس های این آلبوم می توان به وجود زیر نویس در اکثر تصاویر آن اشاره نمود. در زیر نویس عکس ها به جزئیاتی نظیر، نام مکانی که در اثر سیل دچار آسیب دیدگی شده، تاریخ سیل و نام عکاسخانه اشاره شده است. تمامی تصاویر سیاه و سفید و در ابعاد تقریبی 5/11×5/16 سانتیمتر می باشند. برگ های آلبوم به شیوه صحافی سنتی به جلد آلبوم متصل شده اند. در حال حاضر این آلبوم در مخزن موزه نگهداری می شود.
شرحی بر موضوع آلبوم:
شهر تبریز ازجمله شهرهای سیل خیز ایران می باشد. رودخانه مهران‌رود یکی از رودهای مهم این شهر است که از کوههای سهند سرچشمه گرفته که دردوره های مختلف بارها طغیان کرده و خرابیهای بسیار به بار آورده است. به طوریکه جهانگردانی همچون تاورنیه وشاردن نیز در خاطرات خود به سیل تبریز اشاره کرده اند، از جمله شاردن گفته است: « طغیان این رودخانه خرابی‌ها و خسارات زیادی به بار می‌آورد و خانه‌هایی را که در اطراف این رودخانه قرار دارند، با خود می‌برد».
اما، نخستین سیل ویرانگری که در این شهر اتفاق افتاده، به سده 8 ﻫ . ق (14 م) بازمی گردد که یکی ازعلت های آن را ساخت سدی توسط روستاییان در 12 کیلومتری شرق تبریز برای انحراف آب به مزارعشان، دانسته‌اند. نادرمیرزا سیلی را که در 17 جمادی‌الاول سال 1288 ﻫ . ق اتفاق افتاده و خرابی‌هایی را که به بار آورده است چنین توصیف می‌کند: «سیلی بزرگ آمده بود و بدین شهر خرابی‌ها کرده و آنچنان بود که به نماز پیش بی‌آنکه به تبریز اثری از باران باشد، او از رعد از مشرق بلند شد. تگرگ و بارشی بسیار بدان سوی باریده، سیل برخاست. از روستای بارنج هر چه به پیش آمد از خانه و حدیقه و اشجار بمالید و ویران کرد تا به شهر رسید و....... این سیل به مجرای قنوات افتاد، همه انباشته شد و از آبار چاههای قنوات بجوشید و سراها ویرانه کرد و بسیار مال از مردم نابود شد. این سیل تا به نصف بازار جاری شد. گفتند به 14هزار خانه صدمه رسید. آب سیل را بویی زشت بود. پس از این سیل به پایمردی خواجه محتشم صاحب‌دیوان، تمامی اهل این شهر مالی بزرگ دادند، شاهنشاه ناصرالدین‌شاه نیز هزار تومان عطا فرمودند، سدی از سنگ و آهک که امتداد آن از اواخر روستای بارنج است تا به نزدیک پل‌آجی عمارت کردند، به هر دو ساحل مهران رود. بدان قسمت سدی بساختند که تاکنون (حدود سال 1302 ﻫ . ق) خللی نیافته است».
همچنین سیل دیگری در سال 1308 ﻫ . ش اتفاق افتاد که بر اثر آن دو‌هزار خانه ویران شد و بخش عمده ای از بازار نیز آسیب دید و 375 تن کشته شدند . در اواخر تیر ماه سال 1310 ﻫ . ش هم این رودخانه مجددا طغیان کرد که در بخشی از گزارش آن در روزنامه اطلاعات (28 تیر ماه همان سال) چنین آمده است: « سه ساعت بعد از ظهر جمعه گذشته بدون اینکه در شهر یک قطره باران بیاید، صدای رعد و برق شدیدی شنیده شد و در همان ساعت سیل مهیبی که رودخانه میدان‌چای را مملو کرده بوده است، جاری می‌شود. سیل از رودخانه تجاوز کرده از مقابل باغ ملی در محله ششگلان جاری شده و به ارتفاع دو زرع کوچه‌ها را احاطه کرده، وارد کاروانسراها شده و خرابی‌ها به بار آورده است. در ادامه مسیر وارد بازار مسگرها و میدان صاحب‌الامر شده و از طرف محله امیرخیز جریان پیدا کرده و...... این چهارمین سیلی بوده که به شهر یورش آورده است. بنابراین تبریز روی هم رفته در معرض خطر سیل قرار داشته و از هر دو سه سال قسمتهایی از آن دستخوش سیل و ویرانی می‌شده است. در 8 مرداد سال 1313 ﻫ . ش دوباره سیل مهیبی تبریز را در بر می‌گیرد و خسارات بسیاری وارد می‌کند و یک عده از عمارات مهم شهر من جمله اداره ایالتی و عمارت نظمیه خسارات بسیار می‌بینند و خانه‌های مردم را سیل ویران می‌کند‌مطابق آنچه تخمین زده شده بود، خسارات وارده به مردم بیش از یک میلیون تومان و خسارات وارده به ادارات دولتی نیز متجاوز از دویست هزار تومان بوده است».
گفته می شود سیل پس از برداشتن سد، به خیابان پهلوی جاری و از اول شروع به خرابی خانه‌ها و عمارات و مغازه‌های اطراف خیابان نموده، با یک سرعت فوق‌العاده، تا جلو مسجد کریمخان رسیده، در آنجا دو قسمت شده، قسمتی به خیابان کهنه هجوم، و بازارچة خیابان و ادارة مالیة شهر و دخانیه را فرا گرفت. ادارة چراغ برق، میدان شاهپور، ادارة آمار، اداره معارف، ادارات شهربانی، عدلیه، اداره بلدیه، اداره نظمیه، عمارت ایالتی (عالی قاپو)، سرای امیرو.... از جمله مکان هایی بودند که در اثر سیل بخش هایی از آنها تخریب و یا به طور کامل در آب محاصره شدند. این سیل وحشتناک گذشته سراسر خیابان پهلوی را مبدل به یک رودخانة لجن زار نمود و در شهر غیر از صدای ریزش و خرابی خانه‌ها، عمارت های پر از آب و ناله‌های جگر خراش بلادیدگان بی پناه، صدای دیگری شنید نمی‌شد.
پس از این سیل مهیب که آثار مخرب بسیاری بر کالبد شهر گذارد، تعریض بستر مهران‌رود به عنوان یکی از مسائل مهم شهری مورد توجه قرار گرفت تا اینکه در 17 مرداد همان سال، موضوع سیل تبریز در مجلس شورای ملی مطرح گردید و در جریان مباحثه گو اینکه دولت اقدامات لازمه را نموده و مبلغی برای اقدام به سد‌سازی و غیره داده است. پس از آن شهرداری تبریز اقدام به تعریض بستر این رودخانه و ساختن سد محکمی نموده است تا بدین طریق از خطر سیل پیشگیری به عمل آید.