نستعلیق نویسی غربی در موزه میرعماد

نستعلیق نویسی غربی در موزه میرعماد

مکتب غربی مشهور به مکتب انیسی است که به رهبری میرزا عبدالرحمن خوارزمی و فرزندانش میرزا عبدالکریم و میرزا عبدالرحیم مشهور به انیسی که از خوشنویسان دربار سلطان یعقوب آق قویونلوها (سال 883 تا 896 ه.ق ) بودند پایه گذاری شد...

  • کد مطلب: 3730
  • تاریخ انتشار: شنبه 24 خرداد 1393 - 08:05

در توصیف خط نستعلیق «در رساله فوائد الخطوط محمد بخاری مولف سال 995 ه.ق آمده است که برخی از متاخرین خط نسخ و تعلیق را وضع کردند که برای ابیات و اشعار بوده است [1] - جباری  ص181»خط نستعلیق مکاتب متفاوتی دارد مانند مکتب قدیم و جدید که مکتب قدیم نستعلیق نویسی  به دو بخش شرقی و غربی تقسیم شده که نوع نوشتاری غربی تا عصر حاضر ادامه دارد و بیشتر تابعین آن خارج از ایران می باشند.

 در کتاب تحفه المحبین دومین متن فارسی در آداب و قواعد خوشنویسی تالیف 858 ه.ق نوشته شده : نسخ تعلیق تبریزی و شیرازی که طریق تبریزی  موضوع خواجه میر علی تبریزی است و مولانا جعفر تبریزی بایسنقری به نهایت موفق گشته و طریق شیرازی که وضع آن هم از اقلام اهتمام شیراز در سلک خطوط  یافته ...همچنین رساله جعفر بایسنقری اطلاعات ارزشمندی درباره شکل گیری خط نستعلیق آورده که باید دانست نسخ تعلیق اصل او خط نسخ است جماعتی شیرازی در آن تصرف و آن را خطی دیگر ساختند و نسخ تعلیق نام کردند مدتی برآن گذشت بعد از آن تبریزیان در آن طریق  که شیرازیان  وضع کردند تصرف کردند و آن را اندک اندک نازک ساختند و اصول و قواعد آن را وضع کردند تا نوبت به خواجه امیر علی تبریزی رسید و او این خط را به کمال رساند ( به نقل از فضایلی ,سال 1360 ,ص265)[2]»به گواهی تاریخ اولین بار میر علی کاتب تبریزی بعد از نظم بخشی و قانونمندی خط نستعلیق آن را به فرزندش عبداله آموخت او هم به روش پدر کاررا ادامه داد اما به شیوه ایی متفاوت در واقع  ادامه و بسط روش میر علی کاتب تبریزی درابتدای قرن 9 ه.ق منجر به ایجاد دو مکتب غربی و شرقی در خوشنویسی آن دوران شدکه شامل مکتب غربی یا انیسی – مکتب شرقی  یا خراسانی با شیوه جعفر و اظهر بایسنقری و در نهایت مکتب قدیم با سبک خاص میرعماد مشهور به مکتب میر عماداست  .

مکتب غربی مشهور به مکتب انیسی است که به رهبری میرزا عبدالرحمن خوارزمی و فرزندانش میرزا عبدالکریم و میرزا عبدالرحیم مشهور به  انیسی  که از خوشنویسان دربار سلطان یعقوب  آق قویونلوها (سال 883 تا 896 ه.ق ) بودند پایه گذاری شد این مکتب در بخش های غربی و جنوب ایران رایج شد و به شیوه غربی مرسوم است این شیوه پدر و پسران به شیوه (4 نقطه ای ) هم شهرت داشت درواقع انیسی میرزا عبدالرحیم مهمترین خوشنویسی این مکتب است این مکتب در ایران مقبولیت نیافت و ناچارا به سمت شمال غربی – آذربایجان با حاکمیت سلطان یعقوب آق قویونلو راه یافت این مکتب به مناطق عربی هم نفوذ کرد و به تدریج به سمت هند و عثمانی و افغانستان راه یافت که هنوز آثارش در خوشنویسی کاتبان افغان – هند- عثمانی دیده میشوداصطلاح شرقی و غربی در این مکتب از آنجا نشات یافت که پس از فتح ایران توسط تیمور ایران به دو بخش شرقی و غربی تقسیم شد و شرق آن شامل خراسان – گرگان – مازندران – سیستان با حاکمیت فرزندش شاهرخ بود و بخش غربی آن مانند آذربایجان – ارمنستان – ایران غربی – و عراق بود که به پسردیگرش جلال الدین میرانشاه سپرده شده بود مکتب شرقی یا شیوه جعفر و اظهر تبریزی یا شیوه خراسانی است که برهبری میرزا جعفر بایسنقری و شاگردش اظهر تبریزی تاسیس شد.

 این مکتب در خراسان رواج یافت و توسط سلطان علی مشهدی رونق یافت و به مرور با قلم میر علی هروی و در نهایت میرعماد به کمال رسید از نمونه قطعات  نستعلیق غربی با امضای عبدالرحیم انیسی  قطعه خط نستعلیق  با تاریخ 899 ه.ق در موزه میرعماد محفوظ است این اثر با ابعاد 20*39 سانتی متر و شماره اموال 3523 نگهداری میشود و نمونه اثر ماندگار به لحاظ مطالعه شیوه نستعلیق نویسی غربی است.

 عبدالرحیم انیسی خوارزمی فرزند عبدالرحمان و برادر عبدالکریم خوارزمی خوشنویس و مصاحب سلطان یعقوب آق قویونلو است بین او و سلطان محبت بود و لقب انیس داشت  در شعر با نام انیس تخلص میکرد و گاهی بنام سلطانی و یعقوبی رقم میزد .