حلیه پیامبر اسلام (ص) در موزه خط و کتابت میرعماد

حلیه پیامبر اسلام (ص)  در موزه خط و کتابت میرعماد

تصاویر کلامی پیامبر اسلام(ص) (حلیه) نویسی، جملاتی بودند که در توصیف پیامبراسلام(ص) نوشته می شد و خصوصیات ظاهری و منش و سلوک نبی را توصیف می کرد. این توصیفات از زبان امام علی(ع) از اصلی ترین و معتبرترین حلیه است که نمونه اساسی و بنیادی اکثر حلیه ها به شمار می آید....

  • کد مطلب: 3262
  • تاریخ انتشار: دوشنبه 13 خرداد 1392 - 11:27

تصاویر کلامی پیامبر اسلام(ص) (حلیه) نویسی، جملاتی بودند که در توصیف پیامبراسلام(ص) نوشته می شد و خصوصیات ظاهری و منش و سلوک نبی را توصیف می کرد. این توصیفات از زبان امام علی(ع) از اصلی ترین و معتبرترین حلیه است که نمونه اساسی و بنیادی اکثر حلیه ها به شمار می آید.

نگارش حلیه به شکل سنتی نخستین بار توسط خوشنویس عثمانی حافظ عثمان انجام گرفت. او متن قاعده مندی را برای حلیه نویسی ارائه کرده بود که آغازگر فصل جدیدی در سیر تکامل حلیه نویسی شده بود. در نسخه های قدیمی متن حلیه همیشه داخل هلال قرار می گرفت و بخش دیگر در کتیبه زیر هلال می آمد و هلال هم در میان مربع بزرگتری قرار داشت. در 4 زاویه این مربع اسامی خلفای چهارگانه آورده می شد و در این 4 گوشه اسامی و القاب پیامبر اسلام قرار می گرفت. در بخش بالای اثر که ترکان آن را (باش مقام) می نامند عبارت (بسم ا...) به خط ثلث یا محقق نگارش می شد و عبارت (بسم ا...) با اولین قسمت از آیه 30 سوره نمل همراه بود. متن حلیه که زیر هلال می آمد با آیه 107 سوره انبیاء آغاز می شد و گاهی هم آیه 4 سوره القلم قرار می گرفت و متن با نوزدهمین جمله حلیه به پایان می رسید و سپس کاتب رقم خود را می آورد.

 در آغاز قرن 13 ه.ق حلیه ساده حافظ عثمان موجب پیدایش حلیه های مصور شد که حلیه های نوشته شده بر پایه گفتار حضرت علی(ع) که اساس این قالب حلیه ها بود از کامل ترین و رساترین نمونه هاست. حافظ عثمان نوعی شکل نوشتاری ترکیب بندی شده به نام حلیه نویسی ابداع کرد که تزئینات آن همراه با توصیف اوصاف ظاهری پیامبراسلام(ص) است که این کار تا قرن 13 ه.ق ادامه یافت. نوع حلیه نویسی حافظ عثمان از بدو شروع سراسر حوزه امپراتوری عثمانی مورد تأیید قرار گرفت و بسیاری از خوشنویسان عثمانی به عنوان تخصص اصلی خود حلیه نویسی را در دستور کار خود داشتند. بعدها شیوه حلیه نویسی در خارج از مرزهای عثمانی به دیگر سرزمینه های  اسلامی رسوخ کرد و زیباترین حلیه ها در اوصاف خصایل ظاهری پیامبر ختمی مرتبت  به قلم شیوای کاتبان ایرانی تهیه گردید که بیشتر اوج آن به دوره قاجاری میرسد.

 در موزه خط و کتابت میرعماد قطعه خطی نگهداری میشود که در آن بخط خوش و عالی حلیه پیامبر نوشته  شده است.  این قطعه خط جامع بخط ثلث و نستعلیق  خفی و جلی نویسی و نیم و سه دانگ خوش و عالی  است که با شیوه دفتری و بندی و رنگین نویسی نگارش شده  و منسوب به قرن 13 ه.ق است. اثر راقم ندارد و زمینه آن بندی و مطلایی با کتیبه مذهب طلایی و دور سطور ابری و حواشی مجدول الوان  با ریسمان مذهب و شرفه بندی است. این اثر با ابعاد 18*28 سانتی متر با جوهر و شنگرف نوشته شده و با شماره برچسب اموالی  3294 در موزه میرعماد نگهداری میشود. متن اثر بیان ویژگی های ظاهری و اوصاف پیامبر اسلام  (ص) است که با آیه الکرسی سوره بقره تزئین شده است .

این قطعه خط که بمناسبت مبعث پیامبر اسلام (ص)  و بزرگداشت  خاتم النبیین  معرفی میشود  شامل اشعار زیر است : فخما مفخما- یتلا لا وجهه ازهر اللون- اسم الانف- ازکما اعج لعینین – صلیع الفم – عظیم الهامه- رجل الشعر- وسیع الجبین – انزج الجوجب- اهذا الاشفاز- املح عین النکا- مفلح الاسنان – کثیر الحیه – کان وجیهه یدور- کان جید عنقه – فلو لو کلیله – عریض الصدری – سوی البطن الصدر – کانما صیت  من فضه – اطول المربوع – اقصر من المشدب- طویل الیدین – اشعر الزراعین – طویل الزندبت – فسبح لقدمین – معتدل الخلق – اطول لقیام .

معنی این شعر بشرح زیر است : می درخشد روی آن حضرت – نورانی بود روی آن حضرت –می درخشید مثل ماه شب چهارده .....