"کوزه گر دهر"

اثر "کوزه گر دهر" یکی از آثار استاد حسین بهزاد می باشد که در سالن دوم موزه استاد بهزاد به نمایش در آمده است. تکنیک کار این تابلو، گواش روی فیبر با ابعاد 50 *39 سانتی متر به تاریخ    14/4/34 ه.ش می باشد .

 این تابلو برگرفته از یکی از اشعار عمر خیام بوده که می گوید:‌

جامی است که عقل آفرین می زندش        

صد بوسه زمهر بر جبین می زندش 

این کوزه گر دهر چنین جام لطیف              

می سازد و باز بر زمین می زندش

این ابیات در پایین و سمت راست اثر به خط نستعلیق توسط یکی از شاگردان استاد( آقای مصطفی سهرابی) نوشته شده است . در اثر انتخاب شده شخصیت کوزه گر دهر در قالب یک انسان تصویر شده است که می تواند معنای باطنی دیگری نیز داشته باشد. با توجه به مفهوم این شعر خیام و شخصیت خاص وی نسبت به فلسفه زندگی و مرگ ، استاد بهزاد سعی داشته تا به نوعی پیام خیام را با استفاده از عناصر تصویری که هوشمندانه انتخاب شده اند منتقل سازد .

 این اثر را می توان از دو جنبه بررسی کرد یکی محتوا و دیگری ساختار که در واقع قالب و اساس کلی اثر هنری را تشکیل می دهد . محتوا ، هویت اثر هنری را از نظر نگرش و بینش هنرمند نشان می دهد و قدم اول برای آشنایی با ساختار شناخت مبانی هنرهای تجسمی است. برای بررسی اثر مذکور از جنبه محتوایی آن ، می توان از رویکرد نماد شناسی و اسطوره شناسی بهره برد که براحتی ارتباط درستی بین دیدگاه خیام در این شعر و طر ح اجرا شده توسط استاد بهزاد برقرار می کند .

توصیف ساختاراثر شامل خطوط و نسبتهای طلایی، نیروهای وارده بر تصویر مرکزی، حرکتهای دورانی و گردشهای موجود،ریتم های عمودی و مورب و افقی،ترکیب بندی عناصر تصویری ، گردش نور بر عناصر تابلو و معنای باطنی این عناصر می باشد . خطوط و نسبتهای طلایی تابلو در فضایی از خطوط افقی و عمودی و مورب قرار دارد و شخصیت محوری برای تمرکز چشم در بخش راست و میانه تصویر قرار گرفته است.

چنانچه تصاویر نقش شده را به جهت ریتمها و نیروهای وارده در کل تصویر بررسی نماییم شاهد یک توازن در سبکی و سنگینی نقشهای کل تصویر خواهیم بود. القای سنگینی و نیروهای وارده به این نقاشی به سمت اثر متمایل است و حرکتهای دیده شده در زمینه مثلث قرار دارد و دورانی نیست .عدم استفاده از هر گونه حرکت دورانی دراکثر بخشهای این تصویر و بهره برداری از خطوط مورب و عموی و افقی نوعی شتاب و سنگینی را القاء می کند و نمی تواند ناشی از احساس عشق و پرستش و نیاز باشد که در بیشتر تصاویر و نقاشی های تغزلی دیده می شود که سرشار از حرکات دورانی ومارپیچی و حلزونی هستند.

 این حالت دورانی و حلزون در این اثر، فقط در ترسیم کوزه ساخته شده که به صورت عاشقانه ای در دست پیرمردی که در سمت چپ به تصویر در آمده، نشان داده شده است. نور به صورت پخش شده می باشد و نوعی خلاء را تداعی می کند که یاد آور بی وزنی، بی مکانی و بی زمانی است این نوع ترفند در بیشتر آثار و نقاشی های دورانهای گذشته دیده می شود و ناشی از عدم وجود پرسپکتیو و عمق نمایی بصری است که نقاشان در گذشته سعی داشتند به نوعی فضا سازی ملکوتی دست یابند و دنیای مثالی و معنوی را برای بیننده تصویر سازی کنند این عالم بی مکانی و بی زمانی با فلسفه اشراق و نور غیر متمرکز که در اندیشه ایرانیان باستان وجود داشته است و ناشی از تفکر ات الهی است یکی است و در اثر کوزه گر دهر در قالب انسانی که وظیفه اش یک کار الهی است تصویر شده است و این عمل باید در فضایی معنوی و خالی از هرگونه عناصر تصویری زمینی خلق شود و به این علت رنگ به کار رفته در این تصویر، تک رنگی به رنگ خاک است .

 ترکیبی از رنگهای زرد، قهوه ایی و اخرایی، اکر، که این رنگها تماما تداعی کننده وجود خاکی انسان و بازگشت انسان به اصل خاکی خود است و توازن رنگ در این اثر در تمام جهات تابلو به کار رفته و یکسان می باشد.

استاد حسین بهزاد، نگارگر صاحب نام معاصر ایرانی، در سال 1273 ه.ش به دنیا آمد و در 74 سال عمر پر بارش پایه گذار تغییرات زیادی در نگارگری معاصر ایران بود که این ابداعات و تغییرات ، تاثیرگذار وراه گشا برای نقاشان هم عصر وی شد.