از آثار موجود در موزه تاریخ معاصر مجموعه سعدآباد می توان به مجموعه ای از عکسهای مربوط به تاریخ معاصر ایران از کودتای 1299 خورشیدی تا اوایل انقلاب اسلامی و ورود امام خمینی (ره) به ایران در سال 1357 خورشیدی اشاره نمود و یکی از عکس هایی که جلب توجه می کند ، تصویری از استقبال زنان عشایر لرستان از رضا خان (پهلوی اول ) بعد از کشف حجاب است . در این عکس زنان برخی با لباس های اروپایی ( کت و دامن ) و کلاه و بعضی دیگر با همان لباس محلی خود اما بدون حجاب و با کلاه در برابر رضا خان ایستاده اند . این عکس در قطع 70× 100 به صورت سیاه وسفید در سال 1315 تهیه شده و به چاپ رسیده است.
کشف حجاب در بین عشایر باعث گردید که آنان نیز همچون مردم شهری از لباس ها و پارچه های خارجی استفاده کنند و چون تهیه این گونه لباس برای آنان بسیار هزینه داشت فقط زنان خان ها و طایفه های بزرگ عشایر قادر به تهیه آن می شدند و همانطور که در عکس دیده می شود بسیاری از آنان از لباس محلی خود بدون چادر و چارقد و با کلاه استفاده می کردند و در برخی موارد نیز از همان پارچه ها و حتی نمد کلاه های لبه دار شبیه مدل خارجی آن تهیه می کردند . اما جریان کشف حجاب در بین عشایر به اینجا ختم نگردید و به دلیل خشونت مامورین امنیه و شهربانی در برخود با زنان با حجاب و همچنین ترس عشایر از کشف حجاب بسیاری از آن ها به کشور های همسایه از جمله عراق و افغانستان مهاجرت نمودند .
تاریخچه واقعه کشف حجاب
قدم های اولیه کشف حجاب به آرامی از دربار ناصرالدین شاه قاجار برداشته شد که نتیجه سفر های وی به اروپا و مشاهده وضعیت پوشش زنان اروپایی بود و کشف حجاب از اندرونی دربار آغاز گردید و به تدریج در قالب تجدد خواهی و مدرنیته به محافل روشنفکری نفوذ کرد و در مطبوعات منعکس شد و به میان اعیان و سایر اقشار جامعه سرایت کرد در نتیجه لباس زنان تغییر یافت اما در بیرون از خانه به همان شکل سنتی ( چادر ، چاقچور و روبنده ) بود . این جریان ادامه یافت تا اینکه در دوره پهلوی اول سال 1307 قانون تغییر لباس مردان اجرا گردید و مردان مجبور به پوشیدن کت و شلوار و کلاه شدند و لباس های سنتی مردان کنار گذاشته شد و این مسئله پیش در آمدی جهت تصویب قانون کشف حجاب زنان شد . نخستین شایعات آن نیز از زمان سفر امان اله خان و ملکه ثریا ( شاه و ملکه افغانستان )به ایران در سال 1308 آغاز گردید . جریان از این قرار بود که ملکه ثریا( ملکه افغانستان) در انظار عمومی بی حجاب ظاهر گشت و جنجالی در میان روحانیون برانگیخت آنان از رضا خان خواستند ملکه افغانستان را مجبور به داشتن حجاب کند که رضا خان نپذیرفت . تا اینکه رضا خان پس از اولین سفرخارجی اش به ترکیه در خرداد 1313 ، تحت تاثیر اقدامات غرب گرایانه آتاتورک قرار گرفت و رمز ترقی و پیشرفت کشور را در تغییر لباس و حجاب زنان دید. و یکسال بعد از سفرش این مسئله را به محمود جم نخست وزیر وقت چنین بازگو کرد :« نزديك دو سال است كه اين موضوع ـ كشف حجاب ـ سخت فكر مرا به خود مشغول داشته است، خصوصاً از وقتي كه به تركيه رفتم و زنهاي آنها را ديدم كه «پيچه» و «حجاب» را دور انداخته و دوش بدوش مردهايشان در كارهاي مملكت به آنها كمك ميكنند، ديگر از هر چه زن چادري است بدم آمده است. اصلاً چادر و چاقچور دشمن ترقي و پيشرفت مردم است.» در نهایت بخشنامه کشف حجاب جهت تصویب در 27 آذر 1314 از طرف رئیس الوزراء به دربار فرستاده شد و رضاخان دستور ارسال آن را به تمام استانها صادر نمود .
در 17 دی ماه 1314 در جشن فارغ التحصیلی دختران دانشسرای مقدماتی تهران همسر و دختران رضاخان و همه مسئولان كشوري كه در اين جشن دعوت شده بودند، طبق يك برنامه از پيش طراحي شده بدون حجاب شركت كردند و رضا خان رسما کشف حجاب را اعلام و بر منع آن تاکید کرد. كشف حجاب خشم بسياري از مردم به ويژه قشر مذهبيون را برانگيخت. بسياري از زنان ، براي حفظ حجاب از منازل خارج نميشدند و خود را در خانه حبس كردند. بسياري نيز تلاش ميكردند تا حجاب خود را دركوچه و خيابان، به دور از چشم مأمورين، حفظ كنند .
تغییر لباس و کشف حجاب باعث ایجاد مشکلات اقتصادی و اجتماعی بین خانواده ها گردید . کسادی و تعطیلی بازار، تولید پارچه و دوخت لباس های داخلی و وابسته شدن به واردات لباس و پارچه های خارجی نتیجه این تغییرات بود و از طرفی نیز در حالي كه تعداد بسياري از زنان كه در دوره رضاخان به اجبار از پوشش اسلامي محروم شده بودند، در دوره پهلوي دوم و در پي آزاديهاي نسبي سالهاي اول پس از سقوط رضاخان به حجاب اسلامي خود بازگشتند.
اما برنامه كلي حكومت نيز دردوره حكومت پهلوي دوم همچنان تبليغ بر بيحجابي بود و با كساني كه عليه آن اقدام ميكردند و يا تبليغ به حجاب در برنامههايشان بود، برخورد ميشد.
منبع:
تغییر لباس و کشف حجاب به روایت اسناد، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، تهران،1378