نام اثر: قطعه خط نستعلیق
نحوه نگارش: دفتری، لاکی
رقم: محمد قاسم بن شادیشاه
تاریخ کتابت: قرن 10 ه.ق
نوع تزیین: تذهیب و تشعیر
تزیین متن: زمینه مطلا با گل و بته سازی، دور سطور ابری محرر و لچک تشعیری
تزیین حواشی متن: مجدول مطلایی
متن اثر: شعر از ناصر خسرو قبادیانی (شاعر و فیلسوف قرن پنجم هجری)
این شعر در قالب حکمت و ادیشه سروده شده و اشاره به نظام خلقت و هدفمندی آن دارد.
شماره ردیف: 442
زندگینامه:
محمدقاسم شادیشاه از خوشنویسان و نستعلیقنویسان صاحبنام اواخر سده نهم و اوایل سده دهم هجری است. او اهل خراسان بود و در دوران سلطان ابوسعید گورکانی میزیست. او را از جمله شاگردان سلطان محمد نور و همچنین سلطان محمد خندان ذکر کردهاند. خوشنویسان صاحبنامی چون یاری هروی، کاتب عیشی و محمدحسین باخرزی را از شاگردان محمدقاسم شادیشاه ذکر کردهاند. برخی او را شاگرد سلطانعلی مشهدی و گروهی وی را شاگرد سلطان محمد نور و سلطان محمد خندان، از خوشنویسان بنام آن عصر، دانستهاند. تاریخ وفات او مشخص نیست، ولی تا 960ق در قید حیات بوده است.
نسخهای از دیوان امیرشاهی سبزواری به تاریخ 955ق و نسخهای از گوی و چوگان عارفی که هر دو در کتابخانۀ کاخ گلستان تهران نگهداری میشود؛ ازجمله آثار اوست.
خط نستعلیق:
خط نستعلیق، شناسه و نماد هنر ایرانی است و در عرف خوشنویسان به خطی گفته می شود که از آمیزش خط نسخ و تعلیق حاصل آمده است. این خط به اعتبار تناسب دقیق در دور و سطح آن و به لحاظ جمال شناسی عروس خطوط اسلامی و زاده و پرورده دست و فکر خوشنویسان ایرانی محسوب میشود. گفته اند که خط نستعلیق را نخست در حدود 800 هجری میر علی تبریزی وضع نموده است. با این حال خط نستعلیق هم مانند سایر اقلام به یکباره وضع نشده. از این رو می توان گفت که میر علی تبریزی شاید نخستین کسی باشد که با توجه به پیشینه نستعلیق، قواعد و اصول خط را وضع کرده و آن را به کرسی نشانده است.
از ویژگی های بارز آن می توان به موارد زیر اشاره کرد:
1) حرکت نرم و سیال: حروف و کلمات در نستعلیق با حرکاتی روان و منحنی های ظریف نوشته می شوند.
2) کشش ها و انحناء های زیبا: برخی حروف مانند (ن)، (ر) و ( م) دارای کشیدگی های دلنشین و متناسبی هستند
3) تناسب و توازن دقیق: فاصله بین حروف و کلمات با دقت طراحی می شود تا ترکیب بندی چشم نوازی ایجاد کند.
4) حرکات دورانی: در این خط، حرکات چرخشی و منحنی های ملایم زیاد به کار می رود، که باعث لطافت بصری آن می شود.
5) پیوند طبیعی حروف: حروف به گونه ای به یکدیگر متصل می شوند که ارتباط آنها بسیار طبیعی و هماهنگ به نظر می رسد.
6) عدم استفاده از اعراب جز در موارد خاص: این خط بیشتر بر پایه شناخت حروف و ترکیب های آنها نوشته می شود و کمتر از اعراب گذاری استفاده می شود.
7) جایگاه ویژه در خوشنویسی ایران: نستعلیق به عنوان عروس خطوط اسلامی شناخته می شود و همچنان یکی از محبوب ترین سبک ها در ایران و کشورهای فارسی زبان است.