حاجی فیروز یا خواجه پیروز کیست؟ حاجی فیروز یا خواجه پیروز، یک چهره ی افسانه ای است که در روزهای پایانی سال و نخستین روزهای سال نو، در کنار عمو نوروز، به شهرها می‌آید تا از آمدنِ نوروز به مردم آگهی دهد. این چهره، برگرفته از یکی از اسطوره‌های تموز، ایزدِ کشاورزی و چارپایان، در میان‌رودان باستان است.
الهه «تموز» که «ایشتر» نام دارد، برای ازدواج «شاه دوموزی» را در نظر می‌گیرد. روزی ایشتر به زیر زمین سفر می‌کند. با ورود او به زیر زمین، جریان باروری و حیات در زمین متوقف می‌شود. خدایان برای رفع این مشکل تصمیم می‌گیرند، دوموزی را به زیر زمین بفرستند. وقتی دوموزی به زمین باز‌می‌گردد، فصل بهار آغاز می‌شود. او هنگام بیرون آمدن از زیر زمین، تنبک و دایره زنگی در دست داشته و صورتش کاملاً سیاه بوده است. به‌این ترتیب حاجی فیروز در پیشینه اساطیری ما شکل گرفته است.
چهره سیاه حاجی فیروز به معنی تمام شدن نا‌پاکی، سیاهی و تاریکی در زندگی افراد و به‌نوعی مژده‌دهنده فصل بهار است.همچنین حاجی فیروز نماد بازگشت سیاوش به جهان مادی هم هست. سیاوش خود نیز نمادی از زنده شدن دوباره یا «نوزایی» است. آن‌گونه که در افسانه‌ها آمده است، سیاوش با گذر از آتش دوباره متولد می‌شود. در داستان‌های اسطوره‌ای نیز روایت‌هایی مبنی بر روییدن گیاه از خون سیاوش وجود دارد که این گیاه به «پرسیاوشان» مشهور است. لباس قرمز حاجی فیروز، نماد روی آوردن به شادی است و تحولی عظیم در زندگی را نشان می‌دهد. حاجی فیروز به ما شادمانی در شروع سال جدید را یاد‌آوری می‌کند.
در آیین‌های نوروزی، حاجی فیروز خبر از آمدن بهار و تَوفق نور و قوت خورشید می‌دهد و پیام‌آور شادی است و به ما خبر می‌دهد سرما تمام می‌شود و گیاهان خواهند رویید. ایامی که حاجی‌فیروز دایره زنگی خود را به صدا در‌می‌آورد و آواز می‌خواند، هنوز زمستان است و نوروز نیامده است! در ایام قدیم برای طی کردن دوره آشوب و سختی بدون این‌که بلایی بر سر کسی بیاید، به افرادی که پایان زمستان را به مردم خبر می‌دادند، هدیه‌ای می‌دادند که این رسم از قدیم به امروز رسیده است.
تحقیق و گردآوری: آزیتا خلج