سینی خاتم
جنس : انواع چوب و عاج ، فلز
اثر: استاد محمد صنیع خاتم
محل ساخت : شیراز
سال ساخت : ١٣١٨ ش
اندازه : ٣٤*٤٥سانتیمتر
محل نمایش : تالار خاتم ، کاخ موزه سبز
پژوهشگر : عاطفه هزاوه ( کارشناس ارشد کاخ سبز )
عکس : لیلی رئوف ( آرشیو موزه )
🔸معرفی:
سینی خاتم اثر استاد محمد صنیع خاتم به ابعاد ٤٥ *٣٤ سانتیمتر که دارای اشکال هندسی و با نظم خاصی در کنار یکدیگر قرار گرفته اند و از جنس چوب ، فلز و استخوان یا عاج فیل می باشد. در قسمت پایین سینی سمت راست نوشته شده: ( عمل محمد صنیع خاتم١٣١٨ )
محمد صنیع خاتم متولد سال ١٢٧٠ شمسی می باشد و برادر کوچکتر استاد محمد حسین صنیع خاتم بود که ملقب به صنیع دیوان شد. او نیز از استادان بی نظیر خاتم سازی بود که با برادر خود در ساخت و تزئین تالار بی نظیر خاتم در کاخ مرمر همکاری داشت.
🔹حاج محمد صنیع خاتم در شناساندن هنر خاتم به مردم، به عنوان هنری ارزشمند فعالیت زیادی کرد و در معرفی این صنعت هنر به کشورهای خارجی سهم بسزایی داشته است.
🔸حاج محمد صنیع خاتم با بهترین شاگردانش کار ساخت صندوق های حضرت عبدالعظیم را به عهده گرفتند. خاتم کاری کاخ موزه سبز توسط استاد محمد صنیع خاتم و چند تن از شاگردانش انجام شده است.
🔹خاتم:
هنر خاتم سازی یکی از مهمترین هنرهای صناعی ایران است. سابقه هنر خاتم سازی در ایران به دوره سلجوقیان می رسد و آثاری از جمله درب شبستان مسجد جامع اصفهان از آن دوره به جا مانده است.
این هنر در دوره صفویه به اوج خود میرسد و در دوره قاجار رو به تحلیل میرود.در زمان پهلوی اول استادانی از شیراز و اصفهان در سالن خاتم کاخ مرمر تمامی در و دیوار آن را خاتم کار کرده و در زمان پهلوی دوم نیز در هنرستان هنرهای زیبای اصفهان این هنر ظریف به اوج زیبایی خود رسید و همچنان به رونق خود باقی است.
خاتم ترکیبی است از چند ضلعی های منظم با تعداد اضلاع متفاوت که با استفاده از مواد اولیه گوناگون در رنگ های مختلف تشکیل میشود.
خاتم از هنرهای دستی دقیق و پرکاربرد است که تولید و ساخت آن احتیاج به دقت و حوصله زیاد دارد.
طرح های گوناگون خاتم همواره به صورت اشکال منظم هندسی بوده است. این اشکال هندسی را با قرار دادن مثلث های کوچک در کنار هم نقش بندی می کنند و آنها را از انواع چوب، فلز و استخوان می سازند. هرچه مثلث ها ریز تر و ظریف تر باشد خاتم مرغوب تر است. در یک طرح خاتم برای ساختن کوچکترین واحد هندسی حداقل سه مثلث و برای بزرگترین آن حداکثر چهارصد مثلث به کار میرود.
مواد اولیه به کار رفته در خاتم سازی شامل:
انواع چوب: توسکا – کبوده - راش – گردو – بقم – عناب – نارنج و بعضی چوب های رنگ شده.
استخوان: استخوان و عاج فیل – استخوان شتر و استخوان اسب
مفتولهای فلزی: برنج – آلمینیوم – نقره و طلا.