"بازى چوگان "
🔹نقش برجسته درب ورودی از تالار انتظار به تالار خاتم-(اتاق کار پهلوى اول)
🏷کاخ موزه سبز
-منبت ؛اثر استادعلى مختارى گلپایگانى
🔹گردآورنده:ماندانا کرمى
🔺تاریخچه دقیقی از اینکه کدام ورزش یا بازی امروزی، در میان دیگر ورزش‌ها قدمت بیشتری دارد در دسترس نیست، اما خیلی‌ها «چوگان»، ورزش ایرانی متشکل از یک ورزشکار، اسب، چوب و گوی را قدیمی‌ترین بازی تیمی در دنیا می‌دانند. پیشینه بازی به 600 سال پیش از میلاد مسیح می‌رسد. در ادبیات ایران، اشاره‌های فراوانی به قدمت این بازی شده است؛ رودکی، سعدی، حافظ، ناصرخسرو و مولانا شعرایی بودند که از چوگان در اشعار خود استفاده کرده اند، اما هیچ شاعری به اندازه فردوسی از چوگان سخن به میان نیاورده است. فردوسی در شاهنامه به وفور از علاقه ایرانیان به چوگان سخن گفته و چندین بازی چوگان میان اساطیر ایرانی را هم به نظم درآورده است.چوگان، ورزشی برخاسته از تمدن کهن ایران باستان است؛ ورزشی که به احتمال فراوان اولین تجربه بشر مدرن، از یک بازی تیمی قاعده مند است. در هزاره‌های قبل، آن زمانی که کشورگشایی، در دستور کار تمامی دولتمردان قرار داشت، آمادگی هرچه بیشتر برای رزم، یکی از مهم‌ترین ارکان نظامی به شمار می‌آمد.
در سپاه ایران، برای آماده نگه داشتن نظامیان و هم چنین اسب هایشان، چوگان بازی می‌شده است، و آنگونه که در تاریخ آمده است این بازی، با یک قاعده خاص و هم چنین در حضور داور انجام می‌شده است. چوگان، بازی بی انگیزه ای نبوده و به طور کامل یک بازی استراتژیک است که به آمادگی سوار و اسب با هم نیاز دارد. سوار و اسب در بازی چوگان مشق رزم می‌کرده اند، چوگان ورزش سواره نظام بوده و هاکی، ورزش پیاده نظام ایرانیان.
آنگونه که در تاریخ آمده، هاکی و گلف، از چوگان مشتق شده اند. بسیاری از قوانینی که در شاهنامه فردوسی در مسابقه چوگان آمده هنوز به قوت خود باقی است. درضمن در یاد تاریخ، هیچ مسابقه ای پیش از مسابقه سیاوش با تیم ایرانی در برابر تیم توران میان تیم‌های هیچ دو کشوری انجام نشده است.
چوگان، بازی شاهان و بزرگان بوده و در زمان هخامنشیان بازی می‌شده است. چوگان به هنگام کشورگشایی داریوش اول در هند، به این شبه قاره رفت و در آنجا رواج زیادی پیدا کرد. این بازی پرجنبش که نیمی اسب و نیمی سوار به جایش می‌آورند در نوشته‌های ایرانی از «کارنامه اردشیر بابکان» گرفته تا ترانه‌های مردمی و اشعار شعرای بزرگ وجود دارد.
نام چوگان از نام چوبی که در آن استفاده می‌شود، برگرفته شده است، این ورزش در ایران پس از صفویان کم کم رو به فراموشی رفت. دوره صفویه مهم‌ترین برهه چوگان در ایران پس از اسلام است. این بازی در این دوره در قزوین آغاز شد و سپس به اصفهان رفت. این طور به نظر می‌رسد که شاه عباس صفوی هر زمانی که از جنگ و لشکرکشی و سفر فارغ می‌شد یا می‌خواست میهمانان بیگانه خود را سرگرم کند، چوگان بازی می‌کرده و به دستور شاه عباس اول صفوی، میدان نقش جهان اصفهان (میدان امام خمینی) به منظور برگزاری بازی چوگان احداث شد. این میدان، قدیمی‌ترین زمین بازی چوگان در جهان است.
در زمان فرمانروایی مغولان بر هند، چوگان همانند بسیاری از دستاوردهای فرهنگی، هنری و ورزشی به هند برده شد و در آن سرزمین گسترش و رواج یافت. انگلیسی‌ها در هند این بازی را آموختند و آن را به انگلستان بردند، چوگان از انگلستان به امریکا رفت. پس از آن مسابقاتی میان امریکا و آرژانتین برگزار شد و این بازی در قاره امریکا محبوبیت بسیار یافت. هم چنین از سال 1900 تا 1936 چوگان از بازی‌های رسمی المپیک بود.
در سال‌های اخیر چوگان به سبب پشتوانه غنی فرهنگی اش، بار دیگر مورد توجه قرار گرفت و به ویژه پس از سال 1380، فدراسیون آن شکل گرفت و در حال حاضر این ورزش در ایران به سرعت رو به پیشرفت است، حتی تا سال‌های ابتدایی پس از انقلاب اسلامی ایران، هرگاه در گوشه ای از دنیا، چوگان بازی می‌شده، پرچم ایران برافراشته می‌شده است.