خوشنویسی هنر مقدس , از منظر ادیان
(بررسی علل تقدس این هنر نزد ادیان اسلام – مسیح – یهود – زرتشت – هندو – تائو )
بحث ( کلام ) از بنیادی ترین مباحث در حوزه هنرهای دینی است زیرا انچه به هنرهای دینی موضوعیت می بخشد مبحث کلام است بگفته بورکهارت در کتاب هنرمقدس , موضوع هنر دینی ( کلام ) است [1]و این کلام در هر دوره ایی با زبان پیامبری متناسب با قوم و رنگ و نژاد ملتها در قالب زبان وحی نازل می شود و در این رهگذر هنرهای دینی با اشکال متفاوت صوری خود مطابق با تعالیم و اموزه های الهی وحی شکل گرفتند که همگی سعی در انتقال پیام الهی نهفته دینی را دارند اگر بپذیریم که منشا و غایت هنر ریشه در اندیشه های متعالی انسان داشته و از راههای رستگاری است پس به این باور مهم می رسیم که انچه متفاوت است شکل هنر است نه محتوای متعالی ان و این تفاوت صوری هنر که هر چند وقت یکبار بنا به خلاقیتهای هنرمندان ان تغییر می یابد نمی تواند به عنوان عنصر اصلی تقدس بخشی یک هنر قابل قبول باشد زیرا تمام اشکال هنری در انتقال پیام الهی دخالت دارند و مادام که وظیفه آنها نگهداری و انتقال کلام خداست پس در هر وضع و شکلی مقدس است .
هنر خوشنویسی یکی از اشکال هنری است که وظیفه اش نگهداری و تجسم بخشی همان کلام والای دینی است که توسط وحی به متون مقدس عینیت می بخشد این هنر در اندیشه اسلامی جایگاه والایی دارد و در محدوده هنرهای مقدس دینی اسلامی قرار گرفته و مباحث مربوط به تقدس بخشی ان از لابلای آیات قران – اندیشه پردازی های عارفان حروفیه – نقطویه – اخوان الصفا قابل شناسایی است از انجا که هنر خوشنویسی اولین بار برای نگارش کلام ا... بکار رفت و مستقیما با آیات وحی سروکار داشت به ان بار قداستی ویژه ایی بخشیدند هنر خوشنویسی اسلامی بنا به ماهیت توحیدی اش سبب گردید تا در صورت و هم در محتوا ی خود ارزش معنوی خاص داشته باشد و تماما رو به تجرید است این هنر ارزشی برابر با هنر پیکر تراشی هندویی – تمثال سازی مسیحی – نقاشی تائویی و... داشته و تماما بر اساس ارکان سازنده هنرهای دینی با منشا و غایت الهی ساخته و پرداخته شده و به تنها چیزی که اشاره می کند امر واحدیت و آفرینش الهی کائنات و هستی توسط کلام خداست با این تعاریف هنر خوشنویسی ادیان با صورتهای متفاوت ظاهری خود فقط برای تجسم بخشی به کلام الهی متون مقدس عمل می کند که در ذات خود یکسان هستند و همگی سعی در انتقال پیام نهفته حقیقت مطلق و مقدسی را دارند که هر چند وقت یکبار خود را به شکلی نشان می دهد هنری که با روح هنر دینی مستقیما در ارتباط است و انچه به ان بار تقدس معنوی می بخشد روح تنزیهی است که در قالب هنر ادیانی مانند مسیح با نام روح ا... – یهود ( روح شخینا ) – هندو ( روح پروشا ) – زرتشت ( فرشته بهمن ) – تائو ( روح چئی ) درک می شود برای فهم و درک بارزه های این هنر به عنوان یک هنر دینی می بایست به مبانی نظری هنری ادیان آشنایی داشت زیرا آنچه ماهیت هنر دینی ادیان را می سازد بر پایه میزان درک و دریافت پیروان هر دین به ان ذات مطلق است و از انجا که همه چیز مجلای کلام خداست و هر انچه وجود دارد و دیده می شود فقط نام و اسم اند که از ازل صادر شده و اصلش در جهان معنا قرار دارد پس حروف و کلمات نوشتاری از این قاعده جدا نمی باشد تمام مباحث تقدس خوشنویسی به تقدس ( کلام – حرف – عدد – نقطه – قلم – لوح – کتاب و...) پیوند می خورد که پس از جستجو و تحقیق بر این عناصر تقدس بخش در هنر خوشنویسی اسلامی براحتی می توان دریافت که تمام ادیان مذکور برای این عناصر ارزش قداستی ویژه ایی قایل اند و این قالب هنری توانسته به عنوان بی شائبه ترین و مجردترین هنر هم در صورت و هم در محتوا به تنها وظیفه خود یعنی بحث تجلی و تجسم کلام خدا بر زمین انجام وظیفه کند و به عنوان هنری مقدس از منظر ادیان تلقی شود ( هنر مقدس هنری است که فقط امر الهی در ان حاضر باشد) و در این مسیر تنها هنری که توانسته با روح الهی خود در صورت تجریدی و محتوای معنوی به زمان و مکان قدسیت بخشد هنر خوشنویسی است هنری که فقط خدا را فرض می کند و نقطه مشترک همه ادیان و ترجمانی از آفرینش کامل الهی است .
[1] - نک :( بورکهارت ,1367 : 9) .