سد قدیمی کریت از نوع مصالح بنایی و با قدمتی حدود 700 سال در فاصله 56 کیلومتری جنوب شرقی شهرستان طبس واقع شده است. ساختمان این سد با ارتفاع حدود 55 متر جزو یکی از شاهکارهای مهندسی ایران قدیم محسوب شده و تا اوایل قرن بیستم میلادی یک رکورد در بین تمامی سده ها محسوب شده است.
بدنه این سد از مصالح سنگ، آجر و ملات ساروج تشکیل شده و در چهار مرحله و هر مرحله پس از پر شدن مخزن سد از رسوبات ساخته شده است. به علت توپوگرافی خاص ساختگاه، ارتفاع بلند، احداث چند مرحله ای، استفاده از تمامی المان های سازه ای مشابه سد های جدید و مخصوصاً مقاومت مناسب بدنه این سد در زلزله های تاریخی منطقه به ویژه زلزله سال 1357 طبس، ساختمان این سد دارای ویژگی های خاص می باشد.
ساختمان این سد به علت عوامل مختلف اجتماعی، طبیعی و بهربرداری نادرست دست خوش آسیب و تخریب های شده که می تواند پایداری سازه سد را تهدید نماید.
ساختمان سد تاریخی کریت در محل یک دره U شکل تنگ با دیواره های تقریباً قائم و از جنس سنگ های آهکی احداث شده است. بر اساس برداشت های انجام شده، نقشه های وضع موجود دیواره سد و جهت انجام مطالعات کنترل پایداری و مدل سازی مورد استفاده قرار گرفت. بر این اساس ابعاد اجزاء اصلی سازه سد به شرح زیر است:
- ارتفاع دیواره سد (از بستر طبیعی رودخانه): 5/54 متر (بیشتر از 60 متر از پی)
- طول تاج سد 5/52 متر
- ضخامت دیواره سد در قست فوقانی (عرض تاج سد) 2/1 متر
- ضخامت دیواره سد در قسمت تحتانی (تراز بستر رودخانه) 16 متر
- عرض دره در بستر رودخانه 3 متر
بررسی وضعیت هندسی سازه سد نشان می دهد که دیواره سد در قسمت پایین دست به صورت یک سد وزنی عمل کرده در حالی که در نیمه فوقانی، دیواره سد به شکل قوسی احداث شده است.
ویژگی های خاص این سازه را به طور خلاصه شامل موارد زیر دانست:
- هندسه پیچیده سازه دیواره فوقانی سد سازی آن را جزء سدهای قوسی قرار داده و دارای دو قوس افقی و قائم است.
- ارتفاع کم نظیر آن که این سد را تا اوایل قرن بیستم جزء بلندترین سدهای قوسی دنیا قرار داده و جزء موارد نادر سدهای بلند با مصالح بنایی است.
- توپوگرافی سخت و پر شیب ساختگاه سد به طوری که دیواره ای با ارتفاع حدود 50 متر با شیب تقریباً قائم در محل احداث وجود دارد.
- ساخت چند مرحله ای سد با توجه به نیاز آبی و مقدار آب موجود در منطقه و بهینه سازی زمان و هزینه اجرای ساخت سد.
- استفاده از تمامی اجزاء متداول سد ها در ساختمان بدنه سد به منظورهای تخلیه سیلاب، آبگیر و زهکش و همچنین امکان آبگیری از ترازهای مختلف مخزن سد
- ساخت بدنه سد بدون احداث تونل انحراف آب
- عدم تخریب سد در اثر وقوع ده ها بار رو گذری آب
- مقاومت مناسب در برابر زلزله های واقع شده در منطقه در طی قرون گذشته