روباه معمولی
نام علمی : Vulpes vulpes
نام انگلیسی: Common Fox,Red Fox
نام فارسی: روباه معمولی
(ترکی: تُولکی) (کردی: رِواس، ری‌وی) (مازندران: لاس، روا)
مشخصات: تشخیص این حیوانات به علت داشتن دم بلند و پشمالو با نوک سفید، پوزة باریک، گوش‌های بزرگ و سیخ که پشت آنها سیاه یا قهوه‌ای است به آسانی میسر می‌باشد. رنگ موهای پشت در مناطق مختلف متفاوت، و معمولاً خاکستری متمایل به قهوه‌ای تا نخودی است .
اندازه‌ها: طول سر و تنه 50 تا 77 سانتی‌متر، دم 32 تا 48 سانتی‌متر، ارتفاع 25 تا 40 سانتی‌متر، وزن 4 تا 10 کیلوگرم.
زیستگاه: در اکثر زیستگاه‌ها و حتی داخل شهرها وجود دارد. در شهر تهران در بسیاری از پارک‌ها و باغات و حتی منازل مشاهده می‌شود.
گاهی اوقات شب‌ها در زیر نور چراغ به جستجوی غذا می‌پردازد، از مناطق بسیار خشک بیابانی و جنگل‌های انبوه دوری می‌کند (تاکنون به جز منطقه جنگلی پارک ملی گلستان از دیگر مناطق جنگلی خزر گزارش نشده است).
پراکندگی: در اکثر مناطق کشور از ارتفاعات سردسیر آذربایجان تا مناطق گرمسیر جنوب کشور زندگی می‌کند.
پراکنش جهانی: آمریکا، اروپا و آسیا (روباه معمولی و گرگ بعد از انسان بیشترین پراکندگی طبیعی را در بین پستانداران زمینی دارند).
عادات: شبگرد است، اوایل غروب و صبح زود فعالیت بیشتری دارد. در فصل جفت‌گیری، زمان تهیه غذا برای بچه‌ها و مواقع مریضی، روزها نیز مشاهده می‌شود. حیوانی تک‌زی است، ولی در زمان جفت‌گیری و نگهداری از بچه‌ها زندگی مشترک دارد. غالباً در لانه حیواناتی نظیر رودک ساکن می‌شود یا از سوراخ‌های طبیعی استفاده می‌کند. معمولاً دو لانه دارد و در مواقع احساس خطر بچه‌ها را از لانه‌ای به لانه دیگر منتقل می‌سازد. لانه‌ها معمولاً علاوه بر لاه اصلی چندین راه خروجی اضطراری دارند. روباه معمولی قادر است با سرعت 48 کیلومتر در ساعت بدود، در یک شب حدود هشت کیلومتر مسافت را طی کند. دو متر به هوا بپرد و به خوبی شنا کند. حس بویایی، بینایی و شنوایی قوی است. مردمک چشم مانند برخی گربه‌سانان به صورت خط عمودی در می‌آید و قدرت بینایی‌اش هم به خوبی گربه‌ها است.
غذا: رژیم غذایی بستگی به مواد قابل دسترس دارد، معمولاً از پستانداران کوچک نظیر موش و خرگوش، پرندگان و جوجه آنها، خزندگان، حشرات و سایر بی‌مهرگان تغذیه می‌کند. در معده یک روباه که در حومه شیراز شکار شد ده‌ها عقرب مشاهده گردید. معمولاً طعمه خود را با تعقیب رد آنها به خصوص در برف شکار می‌کند. برای شکار موش بی‌حرکت می‌ایستد، به دقت گوش می‌دهد، ناگهان در حالی که دستانش رو به پایین است مستقیم به روی طعمه می‌جهد و آن را به زمین می‌چسباند، ولی خرگوش‌ها را با سرعت زیاد تعقیب کرده و آنها را می‌گیرد، گاهی اوقات با دستانش زمین را حفره نموده و غذای اضافی را در آن پنهان می‌کند. روباه معمولی از غذاهای گیاهی نیز به عنوان مکمل استفاده می‌کند. در بعضی از مناطق، مانند دشت ترکمن صحرا در فصل تابستان روباه‌ها در اطراف مزارع هندوانه ساکن شده و در این دوره هندوانه غذای اصلی آنها را تشکیل می‌دهد.
تولیدمثل: جفت‌گیری معمولاً در زمستان صورت می‌گیرد. در این زمان صدای جیغ مانند روباه‌ها در شب شنیده می‌شود. در فصل جفت‌گیری گاهی نزاع‌هایی بین نرها در می‌گیرد، ماده ممکن است با چند نر جفت‌گیری کند ولی فقط با یکی از آنها همسر می‌شود. پس از جفت‌گیری، نر و ماده به طور مشترک شروع به تدارک محل زایمان می‌کنند. ماده پس از 49 تا 56 روز تعداد 1 تا 13 بچه با میانگین 5 قلاده به رنگ قهوه‌ای تیره با نوک دم سفید می‌زاید. چشم بچه‌ها پس از نه روز باز می‌شود. در روزهای اول زایمان، ماده از لانه خارج نمی‌شود و نر برای او غذا می‌آورد. بچه‌ها تا چهار ماهگی وابسته به والدین هستند. در 12 ماهگی می‌توانند تولیدمثل کنند. طول عمر روباه در اسارت حدود 10 سال و در طبیعت گاهی از سه سال تجاوز نمی‌کند.
وضعیت فعلی: دشمن طبیعی روباه، پلنگ، پرندگان شکاری و همچنین شکارچیان پوست هستند. به علت زیرکی و تطابق این حیوان با شرایط مختلف طبیعی و استفاده از منابع متفاوت غذایی، علی‌رغم تعقیب و شکار بی‌رویه، تاکنون کاهش شدیدی در جمعیت آنها ایجاد نشده است. تنها عاملی که می‌تواند خطرآفرین باشد، حساسیت شدید این حیوان به بیماری هاری است.
منبع: مرکز مطالعات باغ موزه سعدآباد