گیاه نرگس از خانواده نرگسیان (Amaryllidaceae) میباشد. نرگس گیاهی دائمی و پیازدار میباشد. پیازهای آن درشت و دارای ورقههای فلسی یا مطبق است. به عبارت دیگر پیاز آن میتواند چندین سال متوالی گل دهد و گل آن همه ساله درشتتر گردد. گلهای نرگس به رنگ سفید ، زرد ، نارنجی ، کم پر و پُر پر هستند. برگهای این گیاه از بن ریشه به صورت صاف یا شیاردار بیرون میآیند و در طول ساقه قرار میگیرند.
نرگسها به اندازههای مختلف یافت میشوند. نرگسها شاید آسانترین و مطمئنترین پرورش از میان خانواده تمام گلها هستند و برای افراد مبتدی در باغبانی ایدهآل است. پیاز و برگها حاوی کریستالهای سمی هستند که فقط حشرات اصلی میتوانند بدون آسیب رساندن به آن از آن مصرف کنند هر چند ممکن است جانوران آنها را از زیر خاک بیرون بیاورند.
تکثیر نرگسها : نرگسها به دو روش تکثیر میشوند. روش تکثیر غیر جنسی (تقسیم پیاز) که دقیقاً نتیجهاش گلی است مانند گل پیاز اصلی و روش تکثیر جنسی (دانه) که نتیجهاش گلهایی خواهد بود جدید و متفاوت. دانهها در بخش تخمدان ایجاد میشوند این بخش متورم در پشت گلبرگها است. پس از شکوفه کردن ،بخش تخمدان متورم میشود اما خالی از دانه است. گهگاه باد یا حشرات با آوردن گردههای جدید از گلهای دیگر میتوانند باعث گرده افشانی گل در طول مدت گلدهی آن شوند.
وقتی این اتفاق روی داد در تخمدان یک یا تعداد کمی دانه ایجاد میشود. نرگسهای دورگه بوسیله گرده افشانی گلها با تماس دادن و مالیدن دانه گرده از یک گل به کلاله گل دیگر بوجود میآیند در نتیجه تخمدان میتواند تا 25 دانه را در خود ایجاد کند. که هر کدام از آنها یک گیاه کامل را بوجود خواهد آورد. اما برای گلدهی گیاهی که از دانه پرورش مییابد باید تا 5 سال صبر کرد.
گلدار بودن نرگس از شش هفته تا شش ماه طول میکشد که این بستگی به جایی که شما زندگی میکنید و همچنین نوع گونهای که پرورش میدهید دارد. بعد از گلدهی اجازه دهید تا گیاه نرگس پیازش را برای سال بعد بازسازی کند. برگها تا آن هنگام سبز هستند. هنگامی که برگها زرد شدند شما میتوانید آنها را قطع کنید اما تا قبل از آن خیر.
مراقبت از نرگسها : ماههای مرداد و شهریور بهترین زمان برای کشت نرگس است تا ریشهها قبل از شروع زمستان قابلیت رشد را پیدا کنند اگر چه پیازها باید تا ماه مهر کشت شوند ولی تا آبان ماه قابل کشت هستند. برای کشت ، آنها را بطور مجزا با فاصلههای 15 سانتیمتری در یک خاک با زهکشی خوب و مناسب کشت کنید بطوری که حدود 10 سانتیمتر خاک روی پیازها باشد. یک مقدار کود معمولی را با خاک مخلوط کنید و در زیر محل کاشت بریزید و اگر خاک رسی و سنگین است مقداری شن با آن مخلوط کنید تا به زهکشی خاک کمک کند.
پیازها را در زمینی که از آب اشباع است نکارید. نرگسها برای گلدهی سال بعد خود نیاز به انرژی سرازیر شده از ساقه و برگ به پیازها دارند. به همین دلیل برگها را از محل طوقه قطع نکنید چون این کار باعث میشود آنها ضعیف شوند. هنگامی که 6 هفته سپری شد بعد از گلدهی میتوانید برگها را قطع کنید چون تأثیری بر گلدهی سال بعد ندارد. بعد از پژمرده شدن گلها آنها را از بخش زیرین و پشت تخمدان قطع کنید. هر پیازی را که در ساقه و برگ آن نشانی از بیماری است خارج کرده و آن را بسوزانید. پس از گلدهی گیاه را هفتهای یک بار آبیاری و بوسیله کودهای غنی از پتاس تغذیه کنید تا هنگامی که برگها زرد شوند. تعداد زیادی از نرگسها ، خیلی خوب به طور طبیعی سبز شده و نیاز به جابجایی ندارند.
تعداد گونههای نرگس : گیاه شناسان در این مورد اختلاف نظر دارند اما حداقل 25 گونه وجود دارد که بعضی از آنها با تنوع بسیار زیاد هستند و دارای چندین دورگه طبیعی هستند با توجه به این گونهها لیست بانک اطلاعاتی فعلی نرگس نمایانگر بیش از 13000 دورگه است که در بین تقسیمات رده بندی شده دوازده گانه قرار میگیرند.