چینی درسدن

فنجان و نعلبکی های چینی شیری رنگ با تزئینات برجسته طلایی و لاجوردی

دو عدد فنجان و نعلبکی منحصر به فرد در کاخ موزه سبز مجموعه فرهنگی تاریخی سعدآباد موجود می باشدکه در نگاه اول توجه هر بیننده ای به تبحر در ساخت، ظرافت بی بدیل،تلالورنگ های استفاده شده و تزئینات خیره کننده آن ها جلب می شود.رنگ زمینه آن ها شیری است که با تزئینات طلایی برجسته کادر بندی شده اند. بر روی هر کدام از فنجان ها قابی لاجوردی با حاشیه طلایی دیده می شود که تصویر یک زن و یک مرد با لباس اروپایی قرن نوزدهم درون آن ها با ظرافت و نکته سنجی نقاشی شده اند. بی شک همه این ها نشان از سازنده ای توانا در عرصه تولید چینی هنرمندانه می دهدکه البته با نگاه به نشان تجاری ثبت شده در پشت آن ها، نام درسدن Dresden  و نشان  یک بره  آبی رنگ بر روی آن گمان ما  را به اثبات می رساند.

بررسی اصطلاح چینی درسدن Dresden

اصطلاح "چینی درسدن" بیشتر به یک حرکت هنری اشاره دارد تا یک گروه خاص از مجسمه ها یا ظروف غذاخوری، چندین کارگاه تزئینی در این پایتخت ساکسونی Saxony ( منطقه ای واقع در آلمان ) در واکنش به ظهور «رمانتیسم» در قرن نوزدهم پدیدار شد. شهردرسدن مرکز مهم این جنبش هنری، فرهنگی و فکری بود که نقاشان، مجسمه‌سازان، شاعران، فیلسوفان و تزیین‌کنندگان چینی را به یک اندازه به خود جذب کرد. در سال1883میلادی، در پاسخ به تحولات هیجان انگیزی که در اطراف آنها اتفاق می افتاد، چهار تزیین کننده سرامیک برجسته، علامت معروف درسدن (تاج آبی )را به ثبت رساندند و "سبک درسدن" بسیار محبوب متولد شد.

سردرگمی زیادی در مورد رابطه بین نام های "درسدن" Dresden و "میسن" Meissen وجود دارد که اغلب به جای یکدیگر استفاده می شوند. این موضوع به سال های اولیه تولید چینی در اروپا برمی گردد. راز خمیر سخت چینی که قبلا دانش انحصاری صادرکنندگان چینی و ژاپنی بود، در واقع به دستور آگوستوس در شهر درسدن کشف شد. در سال 1708میلادی، یوهان فردریش بوتگر و تیمش راز تولید چینی، آرکانوم را کشف کردند. از آن زمان درسدن به عنوان مهد طلای سفید شناخته می شود که برای زاکسن ثروت و شکوه به ارمغان آورد.

با این حال، اولین کارخانه تولید چینی در پانزده مایلی دورتر در شهر میسن Meissen ، در سال 1710میلادی آغازبه کار کرد. اما، از آنجایی که درسدن یک مرکز فرهنگی و اقتصادی حیاتی در زاکسن بود، بیشتر چینی های میسنMeissen در آنجا فروخته می شد. در نتیجه، بسیاری از ظروف چینی و مجسمه های میسن Meissen، که با مهر شمشیر متقاطع آبی مشخص می شوند، به اشتباه به عنوان درسدن Dresden نامیده می شدند. با این حال، کلکسیونرهای امروزی، چینی میسن Meissen را از چینی‌هایی که توسط دکوراتورهای شهر درسدن در قرن نوزدهم تولید می‌شد، متمایز می‌کنند، که عموماً دارای مهر تاج آبی یا سایر علائم مرتبط از جمله بره آبی هستند. با وجود اینکه کار تزئین کنندگان درسدن اغلب با کارهایی که در میسن تولید می‌شد رقابت می‌کرد، هیچ چینی واقعی در درسدن تولید نشد. این جنبه از فرآیند، حداقل، افتخار انحصاری کارخانه های میسن Meissen باقی ماند.

سبک "احیای روکوکو"Rococo revival style

چینی درسدن اغلب به عنوان سبک "احیای روکوکو" توصیف می شود. روکوکو rococo از کلمه فرانسوی rocaille  به معنای کار صخره‌ای یا غار کاری گرفته شده است و به غارهای مصنوعی مورد استفاده در باغ‌های فرانسوی اطلاق می‌شود که با سنگ‌ها و صدف‌های دریایی با شکل نامنظم تزئین شده‌اند. روکوکو که در اصل در دوران رنسانس محبوب بود، در قرن نوزدهم احیا شد و تقریباً تمام جنبه‌های طراحی داخلی را تحت تاثیر قرار داد. تزئین کنندگان درسدن اولین و موفق ترین کسانی بودند که این سبک را روی ظروف غذاخوری به کار بردند، که مشخصه آن طراحی تخیلی پیچیده و انبوهی از شاخ و برگ، گل، میوه، صدف و طومار بود.

اگرچه بین سال‌های 1855 تا 1944میلادی بیش از 200 مغازه نقاشی در درسدن وجود داشت، سبک درسدن معمولاً با مهر تاج آبی که برای اولین بار توسط ریچارد کلم Richard Klemm ،دونات و شرکا Donath & Co، اسوالد لورنز Oswald Lorenz و آدولف هامان Adolph Hamann در سال 1883 میلادی ثبت شد مرتبط است. سبکی که آنها به کار گرفتند، ترکیبی از نقاشی گل و پیکر میسن و وین Meissen and Vienna بود. بعدها، تزئین‌کنندگان دیگر از علامت تاج و درسدن استفاده کردند، و نام‌هایی مانند فرانزیسکا هیرش Franziska Hirsch ، آمبروسیوس لامAmbrosius Lamm ،کارل تیمه Carl Thieme  و هلنا ولفسون Helena Wolfsohn نیز مترادف با چینی درسدن شده‌اند.

1872میلادی تأسیس کارخانه چینی درسدن Carl Thieme zu Potschappel-Dresden

در قرن نوزدهم، نقاشان ظروف چینی زیادی درشهر درسدن وجود داشتند که کار خود را در خانه انجام می دادند و انگیزه های جدیدی را به هنر سنتی ساخت چینی وارد کردند. آنها ظروف چینی سفیدی را که در جای دیگری خریداری شده بودند، با خلاقیت تزئین می کردند. یکی از آنها، کارل تیمه ، تصمیم گرفت به جای این کار، چینی های سفید را خودش بسازد به همین دلیل، کارخانه چینی درسدن امروزی را درپست چپل تاسیس کرد.

یکی از بهترین کارمندان تیمه، کارل آگوست کونتز، یک طراح گل با استعداد و بعدها داماد و شریک تجاری او بود. او سنت بزرگ پوشش گل مجلل را پایه گذاری کرد که هنوز هم برای چینی درسدن بسیار شاخص است. او خود را به عنوان یک کارآفرین دوراندیش ثابت کرد و تجارت را با موفقیت ادامه داد و پس از مرگ تیمه،درسدن را به بازارهای بین المللی معرفی کرد.

اولین کارخانه چینی تاسیس شده در درسدن 1872 میلادی حدود سال 1900 دوره پیروزمندانه در سراسر جهان کونتز به ایالات متحده سفر کرد، صادرات را در سراسر اروپا سازماندهی کرد و جوایز و مدال های بین المللی را برای مثال در نمایشگاه بین المللی صنعتی در بروکسل 1897م، در نمایشگاه جهانی پاریس در سال 1900م و نمایشگاه های هنری مختلف به دست آورد. او چینی درسدن را به شهرت جهانی رساند.

نمایشگاه های معروف

این شرکت اغلب در نمایشگاه های صنعتی، هنری و جهانی شرکت می کرد. مدال‌های طلای متعدد از آنتورپ، شیکاگو، پاریس نه تنها کیفیت بالای کالاهای نهایی را نشان می‌دهد، بلکه مهارت‌های هنری قابل توجه مدل‌سازان، مجسمه‌سازان و نقاشان را نیز نشان می‌دهد.

نشان معروف آمبروسیوس لام

آمبروسیوس لام ،تزئین کننده چینی در سال 1887م. کارگاهی را در درسدن آلمان افتتاح کرد. وی ظروف چینی ساخته شده توسط سازندگان معروف در میسن را تزئین می کرد. نشان منحصربه‌فرد او، بره‌ای نمادین بود که روی کلمه «درسدن»، اغلب روی سرامیک‌ها به همراه علامت شمشیر متقاطع میسن یا علامت کندوی آبی وین استفاده می‌شد. هنگامی که لام در سال 1934میلادی بازنشسته شد، دخترش این تجارت را به عهده گرفت و تا سال 1949م. به فعالیت آن ادامه داد.لازم به ذکر است که فنجان و نعلبکی های موجود در کاخ موزه سبز موضوع این نوشتار، با نشان معروف آمبروسیوس لام که همان بره ای نمادین بالای کلمه درسدن است مشخص شده اند.

پژوهش: سحر عبداللهی کومله (امین اموال کاخ موزه سبز)

عکس: هنگامه یعقوبی (کارشناس روابط عمومی و امور بین‌الملل)

فهرست منابع:

1-https://www.britannica.com

2-https://antique-marks.com

3-http://gaukarti