این اثر زیبا مربوط به سال 1368 توسط دستان توانمند استاد محمود فرشچیان به تصویر درآمده و تکنیک مورد استفاده در این اثر اکریلیک می باشد. شایان ذکر است که اثر دیگر استاد فرشچیان بانام جدال بانفس (1371) نیز از لحاظ محتوا و معنی به تابلو تزکیه نزدیک می باشد با این تفاوت که استاد در تابلو جدال با نفس از تشعیری زیبا نیز در حاشیه کار استفاده نموده اند.
(واژه تشعیر در هنر نگار گری بدین معناست که هنرمند نقوش حیوانی و گاه انسانی را آنچنان زیبا با نقوش ختایی و اسلیمی در هم می آمیزد که چشم انسان با دنبال کردن یک نقش ناخودآگاه به تصاویر دیگر نیز متصل می شود و به همین ترتیب تمامی حاشیه را با چشم می پیماید قابل ذکر است که صرفاً از تشعیر در حاشیه آثار استفاده می گردد.)
با چرخش چشم در تابلو تزکیه به حیواناتی بر می خوریم که همگی به شکلی درنده خو و وحشی به نظر می رسند حیواناتی که حتی به یکدیگر نیز آسیب می رسانند؛ با نگاهی عمیق تر متوجه می شویم که تمامی این حیوانات با صورتهای زشت و پلید به شکلی از بدن انسان نشأت گرفته اند همچنین در قسمت بالای تصویر به شمشیر ترسیم شده در دست انسان می رسیم که به شکلی به مبارزه با این صورتهای حیوانی برخواسته و همین طور به دو بال فرشته گونه ای که برای انسان به تصویر کشیده شده است.
آری استاد به زیبایی نفساینیات وجودی انسان را به موجوداتی قابل لمس و قابل درک تشبیه کرده اند و با ترسیم آنها در پیکره انسان به این نکته اشاره داشته اند که زمانی که از نفسانیات و هوای نفس صحبت می شود بایستی انسان آنها را در وجود خود جستجو کند و به زبانی دیگر نفسانیات چیزی جدای از وجود انسانها نیست. و شمشیر نیز به حربه ای برای مبارزه با آنها تشبیه شده است.
و چقدر زیباست آنگاه که انسان بتواند با هوای نفس خود مقابله کند و بالی برای پرواز و رهایی به سوی پاکی ها و سفیدیها بیابد.
(در قرآن مجید به این نکته اشاره شده است که روح و نفس انسانى داراى سه مرحله است :
1ـ ((نـفـس امـاره )) یـعـنـى روح سرکش که پیوسته انسان را به زشتیها وبدیهادعوت مى کند, و شهوات و فجور را در برابر او زینت مى بخشد.
2ـ ((نفس لوامه )) که در آیات مورد بحث به آن اشاره شد, روحى است بیدار ونسبتاآگاه , هرچند هنوز دربرابر گناه مصونیت نیافته گاه لغزش پیدامى کند ودردامان گناه مى افتد اما کمى بعد بیدار مى شود و توبه مى کند وبه مسیر سعادت بازمى گردد.
ایـن هـمـان چـیـزى است که از آن به عنوان ((وجدان اخلاقى )) یاد مى کنند, دربعضى از انسانها بـسـیار قوى و نیرومند است و در بعضى بسیار ضعیف و ناتوان ولى به هرحال در هر انسانى وجود دارد.
3ـ ((نفس مطمئنه )) یعنى روح تکامل یافته اى که به مرحله اطمینان رسیده ,نفس سرکش را رام کـرده , و بـه مـقـام تـقـواى کـامـل و احساس مسؤولیت رسیده که دیگربه آسانى لغزش براى او امکان پذیر نیست .)
در تابلو جدال با نفس (1371) می توان این سختی مبارزه را نیز حس کرد، موجودی که در سمت چپ و بالای تصویر کشیده شده به شکلی ممانعت می کند تا انسان ضربه شمشیر خود را فرود آورد؛ که این به گونه ای سخت و مشکل بودن این مبارزه و مقابله را نشان می دهد اما باز در گوشه ای دیگر پرنده ای سفید را مشاهده می کنیم که در حال گستراندن بالهایش بر بالای سر انسان می باشد که این هم شاید به شکلی همان رهائی و آزادی از بند نفسانیات را بازگو کند.همچنین اگر بخواهیم به تفاوتی دیگر در این دو اثر اشاره کنیم همان ترسیم بالها در اثر رهایی است که در تابلوی جدال با نفس دیده نمی شود که این خود این نکته را بیان می کند که در رهایی به شکلی انسان به معنای واقعی کلمه به آزادی و رهایی رسیده ولی در اثر دوم شاید انسان همچنان در ابتدای راه این مبارزه سخت و مشکل باشد.(نکته ای در این دو اثر نظر انسان را به خود جلب می نماید و آن نیز شمشیر دولبه ای است که ترسیم شده و شاید حالتی تشبیه گونه باشد، تشبیه به شمشیر ذوالفقار حضرت علی (ع) و بیان کننده این موضوع که بزرگترین مردی که توانست با هوای نفس خود مقابله کند و به رهائی و آزادی دست یابد حضرت علی (ع) بودند.)
و چقدر زیباست زمانی که انسان بتواند با خواهشهای نفس خود مقابله کند، جلوی آنها بایستد و بالی برای پرواز و رهائی به سوی پاکی ها و روشنایی ها بیابد. همگی به امید چنین لحظاتی خواهیم بود......
موزه استاد فرشچیان
دیماه 1386
عنوان اثر : تزکیه (1368)
عنوان اثر : جدال با نفس (1371)