🔸نگارگری در دوره صفویه
گرد آورنده : فریبا امیدی نیا ( کارشناس موزه استاد فرشچیان)
برگرفته از مقاله نگارگری دوره صفوی خانم رمضان ماهی و نگارگران مشهور صفوی استاد فدوی
🔹نگارگری هنریست که در آن نقاش با استفاده از رنگ و قلم و احساس خویش زیبایی خیره کننده ای می آفریند .
این هنر برجسته و اصیل ایرانی از دیرباز و در دوران قبل چون تیموری ، صفویه، قاجاریه و..... و تا عصر حاضر مورد توجه بوده است.
🔸براساس دستاوردهای بدست آمده ازهنر نقاشی( نگارگری)، درخشان ترین دوره هنر اسلامی ایرانی ، در دوره صفویه بوده است.
در دوره صفویه هنر ایرانی در زمینه معماری، خوشنویسی، نگارگری، قالی بافی، فلزکاری ، سفالگری، پارچه آرایی و....رونق بسیار چشمگیری داشت.
🔹نگارگری دوره صفویه شباهتی با نگارگری ادوار قبل از خود ندارد .
تفاوت نگارگری در این دوران به حدی است که تشخیص آثار نقاشی این دوره با دوره های قبل و بعد از آن بسیار آسان است.
در نگارگری صفوی در نحوه طراحی،نوع نمایش اثر، فضای کلی نقاشی و موضوع ان تغییر و تحول چشمگیری بوجود آمده است ووابستگی و همانندی آن با نقاشی های بکار رفته در نسخ خطی و دیوارنگاره ها از جمله ویژگی های این دوره است.
🔹زمانی که شاه عباس اول به حکومت رسید(۹۹۶ه.ق) مینیاتور ایران که از دوره تیموری و اوایل صفوی پیشینه درخشانی داشت به اوج پیشرفت و ترقی رسید و نگارگران این عرصه در آثار خود تنوع و شیوه های نویی را بوجود آوردند و این تکامل از مکتب هرات که اصیل ترین و مهمترین مکاتب مینیاتور ایران است آغاز شد.
در تبریز در زمان شاه اسماعیل صفوی(۹۳۰-۹۰۵ه.ق) به همت شاگردان کمال الدین بهزاد چون آقا میرک و سلطان محمد مکتب تبریزدر نگارگری درخشش و اوج دیگری گرفت.معروفترین و بنام ترین دستاورد مینیاتور این مکتب ،شاهنامه بی بدیع و زیبای تهماسبی است که کتابت آن نزدیک به ۲۸ سال بطول انجامیدکه دارای ۲۵۸ تصویردر قطع وزیری بزرگ است.گفتنی است که فقط تابلوی بارگاه کیومرث اثر سلطان محمد در این شاهنامه ۳ سال کار شده است.این اثر ارزشمند در آن زمان به بارگاه سلطان سلیم دوم عثمانی هدیه داده شده است. در حال حاضر۷۸ نگاره از این شاهنامه در موزه متروپولیتن نیویورک،۱۱۸ نگاره در ایران و مابقی در موزه های دیگر کشورهاست.
🔸از نگارگران بنام و هنرمند این دوره میتوان از رضا عباسی، حبیب اله مشهدی، فضلل الدین حسینی، محمد یوسف،صادقی بیک و معین مصورنام برد که در این دوره چهره ها و مناظر به واقعیت نزدیک تر شدند و رنگها ملایم و مات شدند.
در دوره شاه تهماسب (۹۳۰-۹۸۴ه.ق) پایتخت ایران از تبریز به قزوین منتقل شد و مکتب قزوین بوجود آمد که از جوان نمایی، زیبایی و سادگی در چهره ها وریزه کاری ها استفاده شد. و بعد از اینکه شاه عباس تصمیم گرفت پایتخت ایران را از قزوین به اصفهان منتقل کند نگارگران دربار صفوی نیز به اصفهان رفتند که همانطور که گفته شد رضا عباسی از نگارگران بنام این مکتب است که در عین سادگی و اصالت به مجلس پردازی و تک صورت سازی، یگانه عصر خود بود وی مکتب اصفهان را در آثارش پروراند.
و نیز کمال الدین بهزاد که بر خلاف نگارگران قبل به جهان واقعی توجه داشت و می توانست حالت خاص و ظریف هر آنچه را که می دید تشخیص دهد و در نقاشی هایش انسان، حیوان، کوه و صخره از خصوصیات خاص خودشان برگرفته میشدند و با حالت دادن به پیکرها ، رنگ چهره و قیافه ، تنوعی در نگارگری بوجود آورد و بی حالتی نقاشی های قبل را تغییر داد.مکتب تبریز و هرات را بنام وی گذارده اند.