نگارگری در دوره هخامنشیان
گردآورنده: مهناز اسدالله
موزه استاد فرشچیان
برگرفته از کتاب تاریخ نگارگری ایران
نوشته سید عبدالمجیدشریف‌زاده
🔹آثاری که از دورۀ هخامنشی به دست ما رسیده بسیار معدود است و به این سبب بحث درباره شیوۀ نقاشی این دوره آسان نیست.
🔸اگر آجرهای لعابداری را که در تزیین دیوار کاخهای هخامنشی به کار رفته است و طرح نقشهای برجستۀ آن زمان را مبنای حکم قرار دهیم می‌توانیم نشانه‌هایی از علاقه به رنگهای تند و ذوق ریزه‌کاری را که اساس هنر ایرانی بوده است و هنوز هم شاهد آن هستیم، در آن ببینیم.
🔹در همین زمان ذوق ریزه‌کاری ایرانی را از نقشهای برجسته می‌توان دریافت. مثلاً روی غلاف شمشیر کوتاهی که به کمر یکی از سرداران مادی در کتیبۀ داریوش آویخته است، این دقت در ترسیم جزییات به خوبی آشکار است.
از مطالعۀ اجمالی نقشهای برجسته و تزیینات کاخهای هخامنشی به نکتۀ دیگری نیز می‌توان پی برد و آن این است که هنرمندان ایران مانند بیشتر کشورهای شرقی در پی آن نبوده‌اند که از طبیعت تقلید و آن را درست نقش کنند، بلکه می‌خواستند در طبیعت تصرف به عمل آورند و آن را در قالب احتیاجات و طرز اندیشه و آرزوی خود بریزند.
با آنکه هنر ایران در طی تاریخ تحت تأثیر شیوه‌های گوناگون سایر کشورها قرار گرفت، همیشه این سه خصوصیت در آن باقی ماند:
1- ذوق به رنگهای تند؛ 2- تمایل به ریزه‌کاری؛ 3- تصرف در نقوش طبیعت.
تمام زینت «آپادانا» و سایر قسمتهای کاخ شوش به وسیلۀ آجرهای لعابدار انجام گرفته است و، بنا به عقیدۀ آقای اکبر تجویدی تمام ویژگی‌های نقاشی دیوار در آنها به کار رفته است.
«هنر هخامنشی هیچ گاه نکوشیده است در بیان حالت اشخاص دقت کند ... این هنر سعی نکرده بعد سوم را مجسم سازد و به تجسم نیمرخ قناعت کرده است.»
چنین خصوصیاتی در سده‌های بعد، در نگارگری ایران تداوم می‌یابد و آگاهانه ا زایجاد بعد و پرسپکتیو دوری گزیده است.
هنر هخامنشی به جنبۀ تزیینی نقشها توجه داشته است و به همین دلیل موضوعات نقوش برجسته تخت جمشید بدون اینکه برای احتراز از یکنواختی کوششی به عمل آید، غالباً تکرار می‌شود.
چنین توجهی به جنبۀ تزیینی نقشها در تکرار همین مجالس بر روی اشیای تزیینی که از زمان پیشینیان در سیلک و لرستان و زیویه معمول بود نیز کاملاً مشهود است.
بنابر آثاری که از این دوران در پاسارگاد و سایر کاخها یافته‌اند، مشخص شده که نقاشی دیواری در این دوران رواج داشته است و داستانهای گوناگون را به تصویر کشیده‌اند و نشان می‌دهد که نگارگران برجسته‌ای نیز در این عصر می‌زیسته‌اند.