نام شی: Stellate Sturgeon (اوزون برون)
محل نمایش:گالری دوم، موزه برادران امیدوار
پژوهشگر: ملیکا فتح الهی
عکس: جواد نجفعلی زاده
نام علمی Acipenser stellatus :
نام فارسی : ماهی اوزون برون
نام انگلیسی : Stellate Sturgeon
نام خانواده : Acipenseridae
حداکثر طول : 220سانتیمتر
پراکندگی: (Distrbution) مناطق شمالی، مرکزی و جنوبی دریای خزر
مشخصات این ماهی عبارتند از:
این نوع ماهی دارای بدنی کشیده و پوزه ای باریک و دراز می باشد. پوزه آن حدود 55 تا63 درصد طول سر را شامل می گردد. لب پائینی دارای برآمدگی است. مهره های پشتی بین 9 تا14 عدد، جانبی بین 26 تا41 عدد و شکمی بین 9 تا14 عدد می باشد. قسمت پشت و پهلو ها به رنگ تیره مشکی و شکم به رنگ روشن دیده می شود. اوزون برون ولگا و اورال از نظر علائم مرفولوژیکی و ظاهری تقریبا با هم یکسان هستند ولی از نظر ژنتیکی و تعیین گلبول های خون، می توان آنها را از یکدیگر متمایز نمود. عموما این گونه، در مناطق شمالی- مرکزی و جنوبی دریای خزر تا اعماق100-75 متری زندگی می کند.این ماهی در زمستان در اعماق بیشتر و در بهار و تابستان در مناطق کم عمق تر پراکنده می باشد.برای تخم ریزی به رودخانه ولگا، اورال، ترک و سولاک، سفید رود، تجن، گرگان رود و غیره مهاجرت می نمایند و در رودخانه ولگا تا حوالی ولگا گراد، آن قسمت که مولدین به دریاچه مخزنی سد منتقل می شوند بالا می رود.در رودخانه اورال تا اواسط رودخانه حرکت می کند.در پائیز ماهیان بالغ تا حوالی مصب رودخانه تجمع می نمایند، زیرا کلیه ماهیانی که در آبان ماه در حوالی مصب رودخانه ولگا صید شده بالغ بوده اند.این ماهیان در اواخر ماه فروردین وقتی که درجه حرارت آب به2/2 درجه سانتیگراد می رسد وارد مصب و نهایتا به رودخانه می رسند، ولی اکثر ماهیان در اواسط اردیبهشت ماه تا اواخر خرداد ماه وقتی که درجه حرارت آب به 5/9 درجه سانتیگراد می رسد وارد رودخانه می شوند. ضمنا در نیمه دوم مرداد و تا اواخر آبان ماه فقط تعداد کمی از ماهیان به رودخانه مهاجرت می نمایند که تخم ریزی آنها در سال بعد انجام می شود. اکثر مولدین در اواخر اردیبهشت و خرداد ماه تخم ریزی می نمایند. نوزادان پس از بیرون آمدن از تخم مدتی را در رودخانه باقی مانده و در ماههای تیر تا شهریور ماه به سمت دریا سرازیر می شوند. سن بلوغ ماهیان نر نوع ولگا 9 و ماده ها 11 سال است. در رودخانه اورال ماهیان نر در سن 4 سالگی و ماده ها در سن 8 سالگی به سن بلوغ می رسند.فاصله بین دو نوبت تخم ریزی بیش از سه سال است. تقریبا زمان مهاجرت به رودخانه کورا و سفید رود همزمان و حدودا در ماههای فروردین لغایت اردیبهشت ماه و ندرتا در دهه اول ماه خرداد می باشد. مهاجرت نوزاد ها و بچه ماهیان از تیر ماه به سمت مصب رودخانه ولگا شروع و تا شهریور ماه ادامه دارد، به این ترتیب قسمت اعظم بچه ماهیان در اواخر تیر به طرف مصب سرازیر می شوند. سن بلوغ جنسی در ماهی نر9 و در ماده ها 11 سال است، ولی در رودخانه اورال ماهیانی صید گردیدند که نر ها در سنین 4 سال و ماده ها 8 ساله بوده اند.ماهی اوزون برون از نظر شکل مهاجرت تقریبا با تاسماهی مشابهت دارد با این تفاوت که نوزادان و بچه ماهیان در زمان حرکت از محل تخم ریزی به سمت مصب رودخانه از کرمها (الیگوخت)، نرمتنان(گاماروس و غیره)، لاروشیرونومید، تغذیه می کنند، در قسمت شمالی دریا، ماهیان یک ساله و دو ساله از انواع گاماروس و دو کفه ای ها و ماهیان بزرگتر علاوه بر غذاهای فوق از کرم نرئیس نیز تغذیه می کنند.همچنین انواع حلزون ها، دو کفه ای سیندسمیا، خرچنگ، گاو ماهی و کیلکا قسمتی از غذای این ماهیان را تشکیل می دهد. در آبهای مناطق جنوبی دریا، غذای این نوع ماهی را نرئیس، گاو ماهی و کیلکا شامل می شود. بنابراین می توان یادآور شد که غذای این ماهیان را نرمتنان و کرم نرئیس تشکیل می دهد. ذخایر ماهی ازون برون در دریا در نتیجه تکثیر مصنوعی حفظ گردیده است و همانند فیل ماهی و تاسماهی از ارزش شیلاتی و اقتصادی قابل توجهی برخوردار می باشد. درصد چربی در گوشت این ماهی بستگی به فصول مختلف سال بین 5/5 تا 6/12 درصد متغیر می باشد.
لازم به ذکر است که هم اکنون این نوع ماهی به صورت تاکسیدرمی شده در گالری سوم موزه برادران امیدوار نگه داری می شود که ره آوردی دیگر از سفر پرماجرای آقایان عیسی و عبدالله امیدوار می باشد.