لباس های " اوت کوتور "
پژوهشگر : مریم اقباله
کارشناس ارشد موزه پوشاک سلطنتی
اوت کوتور Haute couture عبارتی فرانسوی به معنای «دوخت در سطح بالا» یا «فشن سطح بالا» است و به خلق پوشاک و لباس‌های انحصاری و سفارشی در صنعت طراحی مد اطلاق می‌گردد.
"اوت کوتور" به مُد سطح بالا و درجه یک گفته می شود که پوشاک آن از ابتدا تا انتها با دست و با پارچه‌های مرغوب، با کیفیت بالا و گران‌قیمت ( از ده هزار تا صدهزار دلار ) با دقت بسیار زیاد در جزئیات و توسط دوزندگان مجرب و توانا دوخته می‌شوند؛ این هنر، وقت‌گیر (حدود صد تا چهارصد ساعت برای هر لباس) و مستلزم تکنیک‌های دوخت و دوز دستی ویژه‌ای است.
کلمه «کوتور» در زبان فرانسه (کوتوغ) به معنای «دوزندگی یا دوخت و دوز» است ولی به " فشن "، "خیاطی" یا "سوزن‌دوزی" نیز تعبیر می شود و همچنین به عنوان مخفف کلمه «اوت کوتور» به کار می‌رود. کلمه «اوت» در زبان فرانسه به معنای "بالا"، "عالی رتبه"، "زیبا" و "خوش طرح" است.
لباسی که "اوت کوتور" است اغلب مختص یک مشتری و مطابق با اندازه‌های او دوخته می‌شود. با توجه به زمان، هزینه و مهارتی که برای هر لباس صرف می‌شود، لباس‌های " اوت کوتور " برچسب قیمت ندارند و البته در این سطح از دوزندگی و کیفیت، قیمت اهمیتی برای مشتری ندارد.
واژه "اوت کوتور" یا "دوخت سفارشی" در اصل به آثار چارلز فردریک ورث (Charles Frederick Worth) که در نیمه قرن نوزدهم میلادی در پاریس تولید می‌شد اطلاق می‌شود.
" ورث " اولین فروشگاه بزرگ مد را در سال ١٨٥٧ میلادى تاسیس کرد و اولین کسی بود که از مجسمه هاى مانکن در ویترین ها برای نمایش استایل (سبک) لباس های گرانبهای خود استفاده نمود.
همسر ناپلون سوم شاهزاده فرانسه ، اوجینى (Eugénie de Montijo) ، شاهزاده اتریشى پائولین فون مترنیچ (Pauline von Metternich) و الیزابت ملکه اتریش (Elisabeth of Austria) از مشتریان او بودند.
در دوران مدرن فرانسه، " اوت کوتور " نام محفوظی است که تنها شرکت‌هایی که دارای استانداردهای تعریف شده‌ای هستند می‌توانند از آن استفاده کنند. این واژه در کل توصیفی از پوشاک را ارائه می‌دهد که در سطح بالای مُد و به صورت سفارشی و دست دوز تهیه می‌شوند، چه در پاریس تهیه شده باشند چه در پایتخت‌های دیگر مُد مانند لندن، میلان، نیویورک یا توکیو.
همچنین این عبارت به "مزون فشن" یا "طراحان فشنی" اطلاق می‌گردد که پوشاک و لباس‌های انحصاری و خاصی خلق می‌کنند و با پوشاک آماده یا ماشینی (به انگلیسی ready-to-wear یا به فرانسه prêt-à-porter) تفاوت دارد.
معیارهای اوت کوتور در سال ۱۹۴۵ میلادی تعیین و در سال ۱۹۹۲ بروزرسانی شدند. مزونی می تواند نام "مزون کوتور" را داشته باشد و از عبارت " اوت کوتور " در تبلیغات خود یا هر مورد دیگری استفاده کند که قوانین اتاق صنفی اوت کوتور که قوانین ویژه‌ای است را رعایت نماید. قوانینی نظیر :
* برای مشتریان خصوصی، با یک یا دو بار پرو کردن، پوشاک سفارشی طراحی نماید؛
* کارگاه (آتلیه) ای در پاریس داشته باشد که حداقل ۱۵ کارمند در آن به صورت تمام وقت کار کنند؛
* حداقل ۲۰ کارمند فنی تمام‌وقت در حداقل یک کارگاه (آتلیه) داشته باشد؛
* در هر فصل مُد (دو بار ، در ماه ژانویه و ژوئیه هر سال) ، یک کلکسیون از حداقل ۵۰ طراحی لباس شب و پوشاک روز را برای عموم به نمایش بگذارد.
از جمله اعضای اتاق صنفی " اوت کوتور " خانه های مد نظیر " کریستین دیور "، " شنل"، " ادلین آندره " و ... می باشند.
امروزه حدود دوهزار نفر خانم در جهان لباس های " اوت کوتور " را خریداری می کنند که ٦٠ درصد آنها آمریکایی و فقط ٢٠٠ نفر مشتری ثابت هستند. اغلب طراحان ، " لباس های اوت کوتور " خود را براى تبلیغات به ستاره های فیلم و یا دیگر شخصیت های مشهور (Celebrities) قرض می دهند تا در مراسم های خاصى چون اُسکار (Oscars) بپوشند.
همچنین مجموعه ای باشکوه از لباس های " اوت کوتور " الهام گرفته از صنایع دستی ایران ( به ویژه سوزن دوزی سیستان و بلوچستان، زری بافی، سکمه دوزی و چشمه دوزی اصفهان، چاپ کلاقه ای آذربایجان و ... ) توسط طراح برجسته " کیوان خسروانی " با همکاری " مهرمنیر جهانبانی " برای آخرین ملکه ایران طراحی و توسط" پری ذوالفقاری " دوخته شده است.
از سویی مزون ها و طراحان مطرحی چون " کریستین دیور، شنل، ژان پاتو، جین لانوین، ایو سن لوران و ..." به مناسبت های گوناگون و در مراسم مهم لباس هایی با طراحی و دوخت خاص برای ملکه های ایران در دوره های مختلف سلطنت پهلوی تهیه نموده اند.