ماکت آسیاب باغ فین کاشان
موزه آب
نگار پیمانی کارشناس ارشد موزه
یکی از کهن ترین دست آوردهای صنعتی انسان است و انواع مختلقی دارد رایج ترین آن آسیابی است که با نیروی آب کار میکند و از اجزاء و قسمت های زیر تشکیل شده است.
پروانه یا چرخ: رکن اصلی آسیاب یک چرخ چوبی است که کاربردی شبیه توربین های آبی دارد که از چوب درخت سنجد می سازند این چرخ یک محور استوانه ای دارد که در دو سر آن میله های فلزی تعبیه شده است.
سنگ: هر آسیاب دو سنگ بزرگ ومدور دارد که حفره ای در وسط آنهاست.
دلو: که از چوب قیفی شکل ساخته شده و در زیر آن ناودانک چوبی قرار دارد.
تنوره: منبع ذخیره آب که در بعضی از نقاط ایران مثل میبد و یزد ارتفاع آن به 17 تا 18 متر می رسد.
گات (GAT): تخته ای که برای کم و زیاد کردن سرعت یا از کار انداختن آسیاب است.
شیوه کار: سنگ های آسیاب دقیقاً در بالای مجرای خروجی آب تنوره جا سازی شده است، یکی در زیر ثابت و بی حرکت است و دیگری که در قسمت رو و مماس باآن قرار دارد متحرک است. پروانه یا به اصطلاح (para) در زیر دو سنگ نسب شده به گونه ای که یک سر محور در کف مجرای آب داخل حفره ایست و سر دیگر میله در حفره های دو سنگ جای دارد ، اطراف حفره سنگ زیرین را با قطعات چرم یا پوست مسدود می کنند و حفره سنگ دوم که در رو قرار دارد کاملا باز است .
آب تنوره از طریق ناوچه تنگی با فشار فوق العاده ای روی پره های چرخ می ریزد و آن را به حرکت وا می دارد،
حرکت چرخ از طریق میله محور به سنگی که در رو قرار دارد منتقل می شود و آن را می چرخاند ، در نتیجه گندمی که به ناوک ریخته با آرامی به جلو رانده شده و با نظم خاص به مقدار متعادل به داخل حفره سنگ ریخته بین دوسنگ تبدیل به آرد می شود.