سماور زغالی

تهیه و تدوین:  سید مسلم مجرد، راهنمای موزه آشپزخانه سلطنتی  

سماور در لغت به معنی خود جوش میباشد در لغت نامه دهخدا، ناظم الاطبا و فرهنگ عمید هم به همین معناست و ریشه کلمه روسی است یک ابزار فلزی جهت جوش آوردن آب به کار میرود۰

ایران در ابتدای سلطنت ناصرالدین شاه یعنی اواسط قرن ۱۹میلادی با سماور آشنا شد سماور یکی برای ناصرالدین شاه  ودیگری برای امیر کبیر از دربار فرانسه هدیه دادند که سماور امیر کبیرنقره منبت و کوچکتر از شاه بود وبرای شاه نقره مطلا بود واین دو سماور باالکل گرم می شد۰

در آن زمان غیر از این دو سماور به سال ۱۲۶۶ قمری ملک التجار روسیه(ویش قزتسوف نیز سماوری با یک دست چای خوری به امیر به ارمغان آورد که امیر کبیر همان را در اختیارصنعت گران اصفهان گذاشت تا عین همان را ساختند و امیر کبیر سرمایه در اختیارش داد تا فن سماور سازی را رواج داد۰

در دوره ناصر الدین شاه ابتدا سماور و چای در محدوده دربار و مهمانی رجال و اشرف مرسوم شد۰به سماور زغالی حمام برنجی می گفت۰

برخی از سماورهای روس دارای مهر منحصر یا مزدوج می باشند این مهرها که اغلب دارای تاریخ و نشان دهنده کارخانه سازنده هست که در این سماورمهر آلمان نازی هست،سماور زغالی نیکولای وجنس مس با ورق برنج که آلیاژ مس و روی با مقادیر کمی آلومنیوم سرب می باشد۰

در اواخر ناصرالدین شاه قاجار ، نوشیدن چای عمومیت یافت۰

در ابتدا سماورها دارای ساختمانی بودند که عبارت از مخزنی برای جوش آوردن آب بود۰ اما میان مخزن سماور زغالی تنوری با لوله های عمودی برای روشن کردن زغال تعبیه می شد۰

این سماور ۱۵۰ سانتی متر بوده و ساخت معتبر ترین کارخانه سماور سازی می باشد به لحاظ تکنیک ساخت و نوع ماده به کار رفته و ویژگی هنری و فنی بسیار با ارزش است۰

(اجزای سماور)

کعب یا پایه به دلیل شباهت آن به حجم مکعب گفته می شود۰

خاکسترگیر در انتهای کعب سماور قرار میگیرد با باز و بسته کردن آن خاکستراضافی را خارج می کنند۰

شبکه این قطعه به دلیل مشبک بودن باعث رسیدن اکسیژن در درون آن شده و موجب آتش سوزی زغال می شود۰

جا زغالی قطعه ای درون شبکه و انتهای تنوره است۰

تنه مهمترین و بزرگترین بخش سماور مخزنی برای آب می باشد وتنوره نیز در آن ،جا می گیرد۰

 پولکی قطعه ای فلزی برای زیبایی و استحکام و محل اتصال ماده شیر به بدنه سماور نصب می شود۰

میل و صراحی به منظور سهولت جابجایی در سماور می باشد۰

بخار کش در گوشه سماور تعبیر شده و بازو بسته شدن آن مانع از تراکم بخار آب قرار میگیرد۰ بادگیر روی سماور قرار دارد۰