اثری از بایسنقر میرزا در موزه خط و کتابت میرعماد

کاتب :منسوب  به  بایسنقر میرزا  

نوع کاغذ: بغدادی آهاری   

متن اثر:سوره حجرات آیه 9

شماره اموال 3284

ابعاد 120*40 سانتی متر

ویژگی خاص اثر :یک سطر از بزرگترین قرآن جهان به قلم بایسنقر

میرزا بایسنقر میرزا فرزند شاهرخ ، نوه تیمور لنگ (802-837)از خوشنویسان و مشوقان اهل هنر در دوره تیموری ، صاحب بزرگترین کتابخانه هنری در هرات با 40 هنرمند کتاب آرا، در خطوط سته شاگرد شمس الدین محمد بن حسام هروی معروف به شمس بایسنقر، در محقق و ثلث نویسی استاد، کتیبه پیش طاق مسجد گوهر شاد بخط ثلث از اوست.

در 20 سالگی بزرگترین قرآن را نوشت و بر سر گور تیمور در سمرقند قرار داد. بعدها با سفر نادر شاه به آنجا این قرآن چند تنی با زحمت به قوچان منتقل و به امامزاده ایی در این شهر اهدا شد. بعدها پس از زلزله ای بنا از بین رفت و در زمان ناصرالدین شاه فقط بخشهایی از آن قرآن به تهران  منتقل شد.

بایسنقر بسیار خوش گذران بود. در سن یا 38یا36 سالگی بر اثر عیاشی در هرات درگذشت. او بانی بزرگترین و زیباترین مکتب خوشنویسی و کتاب آرایی در هنر اسلامی ایران است و تمام نسخ خطی نفیس ایران مربوط  به مکتب اوست و از کتابخانه سلطنتی او خارج شده و در موزه های جهان نگهداری میشود.

خط محقق از باب حقق – تحقیق می آید و به معنی استوار ومحکم است.  خطی شکوهمند وزین و درشت با فواصل منظم و معین و بدون تداخل .  خطی است که حروف آن در هیات مفرد و مرکب کامل صحیح و تمام باشد.  یک چهارم آن دور و بقیه سطح است. در عهد بنی عباس در عراق وراقان با آن مینوشتند که به آن عراقی یا وراقی می گفتند.

خط رقاع نقطعه مقابل خط دیوانی است. محقق از ثلث آمده یعنی یک نقطه بر ثلث افزوده و سطح آن را بیشتر کرده است. این خط بیشتر شبیه کوفی ساده است. در خط محقق هیچ حرفی با حروف دیگر اشتباه نمیشود چون حروف به صورت ثابت است  بجز ( ک ) و ( ل ) که به هم نزدیک نوشته میشود و خطوط عمود آن بلندتر است. در حلقه های آن و چشمه های ( ع ) وسط و آخرحرف ( ع ) ( ق ) ( و ) ( ل ) ( ا ) در سه حالت باز و گشاد است.

این اثر در مجله کتاب ماه هنرتیر و خرداد  سال 83 معرفی و چاپ شد.

پژوهشگر: مریم فدایی- مسئول موزه میرعماد