"فردوسی و نماهایی از شاهنامه"

  • کد مطلب: 3505
  • تاریخ انتشار: چهارشنبه 24 مهر 1392 - 09:17

 تابلو "فردوسی و نماهای مصور از شاهنامه" یکی از آثار ارزشمند موزه استاد بهزاد بوده که در گالری چهارم این موزه نصب شده است . ابعاد این تابلو 50* 5/96 سانتی متر و ساخت آن مدت  22 ماه از تاریخ 21/1/40 لغایت  15/10/1341  به طول انجامیده است .

 در این اثر فردوسی در مرکز اثر تصویر شده و چنانچه روبرو تابلو بایستیم، خواهیم دید که ادوات جنگی و داستانهای نوشته شده بر برگهای کاغذ که گرد فردوسی بر زمین پراکنده شده اند در پایین تابلو و شخصیتهای داستانی و داستانها در بالای تابلو دیده می شوند.

چنانچه این اثر را بصورت عمودی به دو قسمت تقسیم کنیم، خواهیم دید که در سمت راست داستانهای اسفندیار و در سمت چپ تصویر  داستانهای رستم تصویر شده است.

در بخش فوقانی تابلو و بالای سر فردوسی "سیمرغ" در حالی ترسیم شده که نوزادی به نام "زال " (از تبار جمشید و فرزند سام نریمان ) را در منقار دارد. کنار آن در سمت چپ تصویر، ازدواج زال و رودابه دیده می شود که ثمره این ازدواج فرزندی به نام رستم (به معنی دلیر)  پر آوازه ترین پهلوان ایرانی  شاهنامه است که سر انجام به دست برادر ناتنی اش "شغاذ " کشته  شد.

 اولین داستان شاهنامه نیز با داستان ضحاک شروع می شود و شما در سمت راست و بالای تصویر ، ضحاک را می بینید که در پشت آن اهرمنی تصویر شده که بر شانه ضحاک بوسه زده و از جای بوسه های وی بر  دوش ضحاک ، چند مار بیرون آمده است .

ضحاک پسر مرداس بود و با شکست جمشید، هزار سال با ظلم وستم حکومت کرد و بلاخره با قیام فریدون و کاوه آهنگر با نماد پرجم کاویانی  از تخت ظلم خود به پایین کشیده شد. بر همین اساس ، استاد حسین بهزاد در این تابلو در پشت ضحاک ، اهرمن و پشت اهرمن پادشاه جمشید و همراهانش را به تصویر درآورده . کمی پایین تر رویاروییه ضحاک و کاوه آهنگر را در حالی که کاوه آهنگر پرچم به دست به همراه یارانش می باشد ، نشان داده شده است. در مرحله ای پایین تر ، جنگ رستم و دیو سفید دیده می شود و پس از آن اسفندیار رویین تن را می بینیم که درگیر تیر دو شاخیست که توسط رستم در چشمانش نشسته است . رستم در سمت چپ تابلو با لباس جنگی "ببر بیان"، سوار بر رخش در حال پرت نمودن تیر به سمت اسفندیار نشان داده شده است.

 درسمت راست و انتهایی نیمه بالایی صفحه ، برخی از مراحل هفت خوان اسفندیار، یعنی عبور از بیابان و نبردش با شیر و غلبه بر آن و نبردش با شیاطین  و در انتها ،شیر کشته شده توسط اسفندیار دیده می شود.

 در بالای سر فردوسی ، تیر خوردن "گرد آفرید" زن جنگجوی ایرانی توسط سهراب را مشاهده می کنیم.

در گوشه سمت چپ و بالای صفحه نبرد سیاوش نشان داده شده. در پایین این تصویر مرگ سهراب به دست رستم دیده می شود و بالاخره " فرامرز " پسر رستم که همه جا با پدر بوده تصویر شده است. 

در این تابلو که نمونه کوچکی از شاهکار های هنری استادحسین بهزاد است، در نیمه بالای صفحه 45 صورت ، 2 شیر ،1 سیمرغ ، 5 اسب  5 مار دیده می شوند .

 در نیمه پایین صفحه 1 کلاه پادشاهی ، کلاه رستم با دو پر و کلاهی دیگر احتمالا متعلق اسفندیار کشیده شده است . 25 شمشیر ایرانی که با رنگ طلایی نشان داده شده است  و 25 شمشیر عربی که  با قلمگیری سفید دیده می شود. 8 خنجر ، 5 کلاه خود ، 25 برگ کاغذ که 8 برگ نوشته شده است ، 4 تیر دان ،7 پر ،14 گرز ، 3 سپر، در این تابلو ترسیم شده است.

اشعار نوشته شده بر هفت برگه مصور در این اثر به قرار زیر است:

فریدون سبک سار رفتن  گرفت

سخن را ز هر کس نهفتن گرفت

 

چنان به که ضحاک خود روز و شب

به نام فریدون گشودی دو لب

 

که پیل سپید سپهبد ز بند،  

رها گشت و آمد به مردم گزند

 

بفرمود پس تا منوچهرشاه

ز پهلو به هامون گذارد سپاه

 

چنین گفت رستم به اسفندیار

که آوردی آن تخم زفتی به بار

 

بدانجای سیمرغ را لانه بود

که آن خانه از خلق بیگانه بود

 

چو دد را چنان دید سرگشته شد

بدانست کش بخت برگشته شد

 

در کنار و سمت راست دوبیتی که این تابلو به تاثیر آن ابیات خلق شده ،بر روی یکی از برگه ها امضای استاد به همراه تاریخ شروع و پایان این اثر ثبت گردیده است.

دو بیت مذکور که با خط خوش در نیمه  چپ و پایین اثر توسط  مصطفی سهرابی ( شاگرد و دوست استاد حسین بهزاد) نوشته شده عبارت است از:

پی افکندم از نظم کاخی بلند

که از باد و باران نیابد گزند

نمیرم از این پس که من زنده ام

که تخم سخن را پراکنده ام