نقدی بر آیین انتخاب موزه برتر توسط کمیته ملی موزه های ایران (ایکوم)

به قلم ؛
🔹دکتر کیا پارسا، مدیر مجموعه فرهنگی تاریخی سعدآباد

جشنواره ها و فستیوال ها فرصتی برای واکاوی و تقویت انگیزه و بالابردن کیفیت برنامه های مختلف فرهنگی در تمامی کشورها است. هزینه های هنگفت برگزاری جشنواره های سینمایی مانند کن و اسکار، نهایتا با نیت تقویت و رشد تولیدات سینمایی انجام می شود. کشورهای مختلف دنیا برای رشته های مختلف هنری نظیر تیٔاتر، موسیقی، هنرهای تجسمی و ...

فستیوالهای بزرگی در ابعاد جهانی ترتیب می دهند. بخش مهم این برنامه ها به رقابت میان هنرمندان و دست اندرکاران مختلف فرهنگی و هنری اختصاص دارد. به علاوه اکثر کشورها رقابتهای فرهنگی در ابعاد داخلی برگزار می کنند که با نیت رونق بیشتر، دیگر کشورها نیز جهت شرکت و همراهی بدانها دعوت می شوند. در ایران معروف ترین جشنواره های فرهنگی در قالب جشنواره فجر برگزار می شود که شامل سینما، تیٔاتر، موسیقی و هنرهای تجسمی می باشد.

هر کدام از این عناوین واجد زیر مجموعه های متنوع می باشد که نهایتا به رونق بازار و توجه بیشتر عموم جامعه به عناوین فرهنگی منتج می شود. نهاد موزه به صورت سازمانی رسمی، در ایران قدمتی در حدود یک قرن دارد و بدین لحاظ قابل مقایسه با دیگر شاخه های فرهنگی می باشد. عمده موزه های کشور یا به صورت مستقیم یا به گونه مرتبط با ساختار میراث فرهنگی می باشند. با این شرح که نظارت و تدوین خط و مشی و ساز کار تمامی موزه های دولتی، ارگانی و خصوصی بر عهده وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی می باشد.

اما علی رغم اهمیت آنها و جایگاه فرهنگی موزه ها و با وجود ورود بخش خصوصی به این حوزه تاکنون ساز و کار قابل توجه و جامعی برای ارزیابی عملکرد و تشویق و تقویت انگیزه برای آنها در نظر گرفته نشده است. ساختار موزه داری ایران در نبود هرگونه تشکیلات صنفی و برنامه مدون رقابتی مشغول به کار هستند. نگاهی به آمار مراجعه مردم به موزه ها در مقایسه با حضور در فضاهای دیگر فرهنگی مانند سالنهای تیٔاتر، کنسرت، گالرهای هنر تجسمی گویای اقبال بیشتر مردم به موزه هاست. اما تاکنون برنامه قابل توجه رقابتی در این حوزه شکل نگرفته است.

تنها برنامه قابل اعتنا آن هم با وضعیتی که وصف خواهد شد از سوی سمن (NGO) کمیته ملی موزه های ایران (ایکوم) در قالب آیین انتخاب موزه برتر انجام می پذیرد. مراسمی که با اما و اگرهای گوناگون مواجه است. این مراسم هر سال توسط کمیته ملی موزه های کشور در ۸۲ اردیبهشت ماه به مناسبت روز جهانی موزه، برگزار می شود.

با ساز و کاری که در چند ساله اخیر از سوی ایکوم اعلام شده در شاخص های مختلف و در دسته بندی های اعلام شده موزه ها عملکرد خود را به صورت یک گزارش برای دبیرخانه ارسال می کنند و در روز جهانی موزه نتایج داوری ها اعلام می شود. اما این رویداد بیش از آنچه موجب تقویت انگیزه موزه داران و اصحاب فرهنگ و هنر شود همه ساله موجی از نارضایتی و دلخوری را به همراه دارد. این مسیٔله ریشه در سولات زیر دارد.

نحوه ی گزینش هیات داوران چگونه است؟ با فرض اینکه بپذیریم فعالان و عالمان این حوزه عده ی قلیلی هستند و سایرین به درجه ای از صلاحیت برای حضور به عنوان داور را ندارند، چگونه می توان عدم درگیری مناسبات فردی و تاثیر آن بر رای و نظر افراد
را تضمین کرد؟

 حال چنانچه بپذیریم که در هیچ یک از قضاوت ها هرگز مناسبات فردی اثر گذار نبوده است حضور افرادی در این هیات از موزه هایی که در رقابت شرکت کرده اند این مطالبه را بر می انگیزد که دفاع از شاخص های بسیار پیچیده ای که هر کدام در هر موزه بسته به جنس و شرایط موزه معنایی متفاوت می دهد مستلزم حضور نماینده ی موزه جهت ارایٔه ی صحیح و درست است.

در حالی که حتی تعداد کل اعضاء این کمیته به مراتب از تعداد موزه های کشور کمتر است و این سمن بخش مهمی از وجاهت خود را از اعتماد و شرکت موزه ها در این رقابت بدست می آورد، تبعات قضاوت و اعلام نتایج این کمیته چندان جالب توجه نیست. امید است در آینده نزدیک جامعه موزه داری کشور با تشکیل ساختار و تشکل فراتر از گروه های ایجاد شده در فضای مجازی به مسیٔله اهمیت جشنواره ای جامع و مورد تایید اکثریت اقدام نموده و با برگزاری جشنواره ها و رقابت های سالم و مورد تایید اکثریت فعالان این حوزه گام های موثر در راستای تقویت درخت کهن سال فرهنگ این مرز و بوم بردارد.

▫️دکتر کیا پارسا
▫️مدیر مجموعه فرهنگی تاریخی سعدآباد

بهار ١٤٠٠هـ.ش

#کیا_پارسا
#مدیر_سعدآباد
#ایکوم
@saadabadpalace