نام تصویر: مجسمه بودای  بامیان (The statue of Budda in Bamiyan   )

محل نمایش : سالن اول موزه برادران امیدوار

پژوهشگر : ناهید زندی

عکس : برادران امیدوار

معرفی مجسمه بودای بامیان (The statue of Budda in Bamiyan )

برادران امیدوار سفر طولانی و پرفراز و نشیب خودرا از همسایه شرقی ایران یعنی از افغانستان شروع نمودند ودر واقع توانستند در این کشور نیز به بسیاری از آثارتاریخی و فرهنگی آن دست یابند و مستند نگاری تصویری انجام دهند و همین امر ارزش مطالعات و تحقیقات آنان را دوچندان نمود زیرا در گذر زمان و رویدادها و حوادث بسیاری از آثار ی که توسط آنان ثبت  ومکتوب شده اند از بین  رفته اند از آن جمله "مجسمه های بودا در بامیان" افغانستان می باشد.دره بامیان افغانستان  در 130کیلومتری شمال غربی کابل در ارتفاع 2500متری قرار گرفته است، و از جمله مناطقی است که بین شبه قاره هند در جنوب شرق و آسیای مرکزی در شمال بوده است، و همین امر باعث گردیده که به یکی از شاخه های اصلی جاده ابریشم Silk road))نزدیک گردد.جاده ابریشم در واقع جاده مراسلاتی مهمی است که شرق را به غرب متصل می کند و از این طریق ثروت و باورها مورد مراوده و ارتباط بین انسانها قرار می گرفته است.و از طرف دیگر قرار گیری این دشت حاصلخیز در کنار منطقه خشک و لم یزرع موجب می گردید که این منطقه همواره مورد توجه بازرگانان و مبلغین مذهبی در طول سفرهایشان در مسیر جاده ابریشم قرار بگیرد ودر این مکان توقف داشته باشند،یکی از آیین ها و باورهایی که در آن روزگار در میان مردمان مورد پرستش بوده است آیین بودا می باشداین آیین در ابتدا توسط Siddhartha Gautamaسیدارتا گوتاماکه یک شاهزاده هندی بوددر 2500سال پیش به همه معرفی گردید.آیین بودایی به عنوان مهمترین مذهب در این منطقه به حساب می آمده و همواره در دوره اولیه کوشانیان (که به عنوان امپراتوری شامل مناطق افغانستان ، پاکستان ، هند شمالی و قسمتهایی از چین را در برمی گرفته است ، و قرون دوم و سوم پ.م را شامل می شدند)بوده است و پرستندگان آن در همه جا اعمال و فرائض دینی خود را انجام می دادند زیرا نیاز به عبادتگاه و معابد خاصی نداشتند و یکی از این مکان ها (دره بامیان )افغانستان بوده است که در واقع درکوههای بامیان افغانستان تقریبا" 1000عدد در ارتفاع 1300متری در صخره ها کنده کاری شده اند ودر حدفاصل این غارها و مکان های عبادت بوداییان می توان دو حفره عظیم الجثه مربوط به مجسمه های  بودا را مشاهده نمود که در بدنه صخره کنده کاری گردیده اند . مجسمه عظیم الجثه ایی از بودا به ارتفاع 75 متر را نمایش میدهد که مورخ آثار هنری سوزان هانتینگتون Susan Huntington اشاره می کند که این مجسمه بودای وایرو چانا Vairochanaرا نمایش می دهد و نمونه کوچکتر دیگر واقع در ضلع شرقی بودای شاکیامونی Shakyamuni به ارتفاع 65متر را نشان می دهد که این مجسمه بودا سیدارتا گوتاما Siddhartha Gautama  بوده است چنانکه در بالا شاره شد بین قرون 4و6 پیش از میلاد می زیسته است ودر ایالت شاکا shaka در هندوستان متولد گردیده بود.تصویر مجسمه مذکور مربوط است به بودای وایرو چانا Vairo chana است ، که از جنس صخره شنی آن ساخته شده است ودر واقع شیوه ساخت آن متاثر از فرهنگ و هنر هندوستان ، آسیای مرکزی و فرهنگ یونان باستان می باشد ردایی که برتن دارد ، نحوه آرایش موی به فرم مجعد و تاب دار به عنوان ویژگی هایی هستند که ریشه در مجسمه های بودای ایالت قندهار قدیم ( قندهار اسم منطقه ایی از پاکستان و قسمتی از افغانستان است که در سال 330پ .م  بوسیله اسکندر تصرف گردید )دارد که ترکیبی از سنتهای یونانی هلنیستیک که با دست مایه های هنر هندی ترکیب گردیده است ودر واقع هنر هلنستیک در میان دست ساخته های آنان من جمله در مجسمه های آنان رواج یافت. از جمله کسانی که در زمان رونق وآبادانی منطقه بامیان به توضیح وتفسیر در سفرنامه اش از منطقه می پردازد می توان به راهب چینی Xuan Zang hsuan-Tsang)  ژوانگ زانگ هاسون تسانگ )اشاره نمود که در سال 643 میلادی به این منطق سفر نمود ودر یادداشتهایش تحت عنوان "دست نوشته های تانگ بزرگ از مناطق غربی   " ( the hand writing of great tang in western regions)که معادل چینی (Da Tang Xiyuji) توصیفی از مجسمه ها و اجتماعات پرجنب و جوشی که ساکن در منطقه هستند ارائه می دهند. "او توصیف می کند که گروهی از تاجران می ایند و گواهی می دهند از ملاقات خدایان آسمانی که انها را پرستیده اند و چندین هزار مریدان بودایی به همراه راهبانشان  به پرستش دو پیکره عظیم بودا  که در گستره عظیم کوه وجود دارد که یکی به ارتفاع 140 متر که بارنگ طلایی خیره کننده ایی پوشانیده شده و با سنگهای گرانبهایی تزیین گردیده و دیگری در قسمت شرقی کوه که بوسیله پادشاه قبلی ساخته شده است و این مجسمه دارای پوششی مسی است که بودای ایستاده با ارتفاع 100متر را نشان می دهد که در ابتدا قطعات مجسمه بطور جداگانه ساخته شده اند و سپس به فرم اصلی به یکدیگر متصل گردیده اند. "

در واقع انچه که از نوشته های  راهب چینی ژوانگ زانگ Xuang Zangبرای خوانندگان جذابیت دارد مربوط به مجسمه های عظیم الجثه بودا می باشند که با رنگهای خیره کننده و الوان و همچنین سنگهای گرانبها تزیین شده بودند .البته لازم به ذکر است که پژوهشگران دیگری نظیر دبورا کلیمبرگ DEBORA KLIMBURG اشاره می کند که صورت مجسمه های بودا به وسیله ماسکهایی که از چوب ساخته شده بودند و با لایه ایی نازک ازفلز  برنج پوشیده شده بودند ،تزیین و قالبگیری گردیده اند. با ورود اسلام صورت و پاهای مجسمه ها ویرا ن می گردند، که البته پژوهشگر آثار هنری "فین بار باری فلاد"Finbarr Barry Flood)) اشاره می کند که بریدن صورت  مجسمه ها به عمل شمایل شکنی Iconoclastic اولیه باز میگردد این عمل و باور شمایل شکنی (Iconoclasm)از یونان می آید و به معنی شکستن پیکرکها و مجسمه ها می باشد که پیرو چنین باوری بسیاری از آثار هنری در مدت زمان کوتاهی از بین رفتند. و بیشتر تحریکات  و باورهای ابنچنینی در دوره بیزانتیوم Byzantine در قرون 8و9 میلادی صورت پذیرفت که بسیاری از آثار هنری کاتولیک در طول حاکمیت پروتستان و بعد در دوره انقلاب فرانسه از بین رفتند در پایان لازم به ذکر است که مجسمه بامیان افغانستان در سال 2001 میلادی توسط طالبان به سرکرده گی ملا عمر به وسیله دینامینت منفجر گردید و برای همیشه این آثار هنری و تاریخی نابود گردیدند البته جایگاهشان هنوز به عنوان میراث فرهنگی افغانستان توسط یونسکو ثبت گردیده است.