🔶️استاد فرشچیان در محضر استاد(شیوه استاد و شاگردی)
🔹️برگرفته از کتاب نگار جاویدان – امیررضایی نبرد،
تنظیم کننده :گلفام سهندی / موزه فرشچیان مجموعه سعدآباد

🔸️نظام استاد و شاگردی در هنرهای سنتی ایران، به سده هفتم هجری برمی گردد. در کارگاه های سنتی ، همواره سلسله مراتبی حاکم بود که جایگاه استادان و هنرمندان را مشخص می نمود. این سلسله مراتب از مبتدی یا پادو آغاز و سپس به شاگرد، استاد، شیخ و مولانا منتهی می شده است.
🔹️این کارگاه ها، دارای آداب و سازوکار ویژه ی خود هستند. شاگرد از مسیر نظرها و شیوه هنری استاد خود تجاوز نمی کرد وگرنه از دایره ی شاگردی استاد محروم می گشت.
🔸️ هنرجو، آثار استاد را به مدت مدیدی مشق می کرد ودر صورت بروزاستعداد، پشتکار و اهلیت یافتن، از سوی استاد، اجازه نامه می گرفت. رابطه ی شاگرد و استاد، مرید و مراد بود و همواره حضور معنوی استاد و پیر در کار لحاظ می گشت اخلاص و اعتقاد شاگرد به استاد، از آداب بسیار مهم بود.

🔹️استاد از وجود شاگرد، بهره مادی نمی برد و گاه ضرر هم می کرد. استادان، همه ی فنون و رموز خود را به هر شاگردی تعلیم نمی دادند و صنف های هنری، خانوادگی و ازدواج های درون صنفی صورت می گرفت.
🔸️ به طورکلی در تمدن های سنتی و آیین جوانمردی، پیشه ها و هنرهای سنتی، امانتی الهی محسوب می گشت و ساختن را از آغاز تا انجام با ذکر حق می آمیختند.

استادان و پیشه وران سنتی، همواره اصل و ریشه هنر و حرفه ی خود را به انبیا و اولیا نسبت می دادند و خود را پیرو آنان می شمردند. برای نمونه، اصل دوک و و ابزار بافندگی را به حضرت شعیب (ع)، نجاری را به حضرت نوح (ع)، معماری رابه حضرت ابراهیم (ع)، خیاطی را به حضرت ادریس (ع)، آواز و زره سازی را به حضرت داود (ع) و خوشنویسی را به حضرت علی (ع) می رساندند.

🔸️حاج میرزاآقا امامی نیز به عنوان نخستین استاد نظام سنتی فرشچیان، کارگاه هایی در بازار قیصریه اصفهان داشته است. امامی در طول حیات هنری خود و به فراخور و شرایط روزگارش، در حجره ها و کارگاه های گوناگونی فعالیت می کرد. ایشان در مجموع در سه کاروانسرای حاج علی نقی و سرای سنگ تراشان فعالیت داشت.

🔸️ در این راستا فرشچیان در سرای سنگ تراشان به محضر استادش می شتافت. (ص69)
استاد فرشچیان در زمینه ی شاگردی در نزد حاج میرزا می گوید که پس از ورود به کارگاه میرزا، اصلاح و نقاشی روی صدف و عاج را شروع کرده و پس از آن به کارهای جدی تری پرداخته است. از دیگر کارها و فنونی که در این کارگاه آموخت، رنگ سابی و رنگ سازی، قلم مو بستن، روغن زدن قلم، آماده کردن روغن کمان، برش عاج، برجسته کاری، تهیه پودر طلا، قطعه سازی، بوم شناسی و بوم سازی و تابلو سوخت بود. (ص72)

🔹️در بسیاری دیگر از رشته‌های هنری مختلف رابطه استاد شاگردی باعث حفظ و صیانت از این رشته شده است. احترام و ارادت به استاد و در کنار آن تعهد و محبت استاد به شاگرد اساس و بنیاد آموزش سنتی

🔸️نوجوانی فرشچیان در محضر استاد

از نخستین استادانی که فرشچیان در نوجوانی از محضرش بسیار آموخت و علاقه و استعدادش مورد تشویق و نظر قرارگرفت، حاج میرزاآقا امامی بود. حاج میرزاآقا با پدر فرشچیان دوستی دیرینه داشت و درحجره ها و کارگاه های کاروانسرای حاج علی نقی و سرای سنگ تراشان در بازار قیصریه اصفهان فعالیت داشت. فرشچیان درکارگاه حاج میرزا در سرای سنگ تراشان، نقاشی روی صدف و عاج و همچنین فنونی مانند رنگ سابی و رنگ سازی، قلم مو بستن، روغن زدن قلم، آماده کردن روغن کمان، برش عاج، برجسته کاری، تهیه پودر طلا، قطعه سازی، بوم شناسی و بوم سازی و تابلو سوخت را آموخت.

🔹️حاج میرزاآقا امامی

"معروف است که حاج میرزا، نقشی از آهو را به محمود نوجوان می سپارد که از روی آن مشق کند. محمود مشتاقانه و در تمام شب ، طرح های بی شماری که حدودا دویست آهو بود را بر صفحه کاغذ کشید.

صبح روز بعد، امامی با دیدن چنین آهوانی از محمود می پرسد که: «از رو نینداختی که؟» و محمود در حالی که سرخ و گلگون گردیده بود، می گویدکه همه را ذهنی و بطور خیالی کشیده ام. استاد در میان این آهوها سرمشق خود را گم می کند و با هیجان خاصی می گوید که چشم هایت راببند و آهویی که سرمشق داده بودم را دوباره بکش. پس از اتمام طرح آهو ف امامی تاب نمی آورد و او را بسیار تحسین می کند که از نهادش برآمده بود.


همچنین وی به پدرش که روزی به کارگاه رفته بود تا جویای وضعیت آموزشی پسرش شود گفته بود که این پسر تو اگر وسط راه جا زند، خیلی خوب می شود. به هرحال، طراحی آهو علاوه بر سرمشق و تکلیف امامی، با ارادت دینی مادر فرشچیان به ضامن آهو نیز پیوند شدیدی می یابد و در سراسر آثار هنرمند نیز تاثیر می گذارد و گسترش می یابد.

همچنین فرشچیان سال ها بعد در کنار نگاره ی «تعالی» (تصویر آهو) چنین نگاشته است:

🔸️«آهو نشانه هایی ازخلقت انسان دارد، در فضای پر سایه روشن و مبهم زندگی،

🔸️هنگامی که انسان بخواهد از سیاهی و تباهی به سوی نور و رستگاری عروج نماید، با همتی والا باید موانع و مشکلات بیشتری را زیر پا و پشت سر بگذارد.»

🔹️هنرمند در خصوص جایگاه طراحی و قداست رنگ و به طورکلی هنر، خاطره قابل تاملی دارد: نزدیک به چهارسال در کارگاه این نگارگر و هنرمند بزرگ، با مداد طراحی می کردم تا سرانجام در یک صبحی و در آغاز کار، استاد فرمان داد وضو بگیرم و پاک و مطهر به حضورش بروم. تعجب کردم، چون وقت نماز نبود که نیاز به وضو گرفتن باشد.

🔸️وقتی پس از وضو به خدمت ایشان آمدم، دست کرد و از پر شال کمر خود قلم موی ظریفی درآورد و با اشاره به رنگ های ساییده شده و آماده ی روی میز کارگاه امر کرد اینک می توانی دست به رنگ ببری و با رنگ کار کنی و من برای نخستین بار رنگ را بر طرح نشاندم. بدین ترتیب بود که دریافتم، هنر چگونه مقدس و مطهر می تواند باشد و مراحل استاد- شاگردی چگونه است.

@saadabadpalace
https://t.me/saadabadmultimedia/1010