شی:  بومِرنگ / boomerang

 مشخصات

-       جنس: چوب

-       اندازه:  طول 60 سانتی متر و عرض 6.3  سانتی متر

محل نمایش: گالری سوم، موزه برادران امیدوار

پژوهشگر: سیده کبری پارساسادات

عکس: جواد نجفعلی زاده

معرفی شی

این شی که در زبان بومی استرالیایی کایلی/Kylie در انگلیسی با اسم معادل بومرنگ/ Boomerang معرفی می گردد، در واقع نوعی ابزار چوبی پرتابی و برگشتی مردم نونگار/Noongar (مردمان بومی استرالیا که در گوشه جنوب غربی استرالیای غربی زندگی می کنند.) است. کایلی به عنوان یک ابزار شکار باستانی پروازی درعین حال ازنظر علمی پیشرفته قادر به پرواز در محدوده حداقل 80 متر و بیشتر می باشد. این شی با یک مسیر پرواز مستقیم و مسطح به آسانی توان حرکت در مسافت های بزرگ و محوطه های باز را دارد. کایلی به مانند سایر سلاح های شکار به طور مستقیم به سمت هدف نشانه گیری و پرتاب می شود. یک کایلی بومی و اصیل در اندازه متوسط ​​بسیار بزرگتر و سنگین تر از یک بومرنگ می باشد. به طوری که وزن آن معمولاً بین 300-500 گرم عنوان می شود. تاریخچه استفاده از این ابزار توسط بشر در متون قدیمی این مناطق به صورت بسیار مبهم توضیح داده شده است، اما بنابه روایت های موجود استفاده از آن حتی به قبل از آشنایی انسان به زبان نوشتاری بازمی گردد. آثار تصویری از این وسیله تقریبا در بیشتر محوطه های باستان شناسی قاره های دنیا یافت شده است. چون این وسیله به طور معمول از چوب های سخت ساخته می شود، بنابراین دارای قابلیت فاسد پذیری است، لذا یافتن نمونه های باستانی آن بسیار امر بعیدی به نظر می رسد. اما درمیان تصویرنگارهای موجود در مقبره توت عنخ‌ آمون یا توتنخآمِن/ Tutankhamun (۱۳۳۳-۱۳۲۷ق.م.، یازدهمین فرعون مصر باستان از دودمان هجدهم یا همان پادشاهی نو که در سن 9 سالگی تاجگذاری و در دهمین سال پادشاهی خود یعنی 19 سالگی فوت نمود.) واقع در دره پادشاهان می توان تصویر آن را مشاهده نمود (براساس تحقیقات انجام شده در این سرزمین از آن برای شکار انواع پرندگان آبزی راسته غازسانان، به ویژه خانواده اردکیان استفاده می گردید.). درمیان قبایل ساکن سایر کشورها نظیر آمریکا، آفریقا، اندونزی استفاده از این ابزار نیز مرسوم بوده، اما از همه مهم تر به کارگیری آن توسط بومیان ساکن تمامی مناطق استرالیا/  Aborigines  (ساکنان اولیه قاره استرالیا که از ده‌ها هزار سال پیش از ورود اروپائیان به این سرزمین در آنجا زندگی می‌کردند و براساس شواهد موجود با تاریخچه ای بیش از 50 هزار سال جزو قدیمی‌ترین گروه نژادی و فرهنگی در جهان به شمار می روند.) معرفی گردیده است. معمولا سازنده بومرنگ استرالیایی برای ساخت آن، از بخش خمیده شاخه یا ریشه نوعی درختچه مولگای (mulga/Acacia nuvera) بومی منطقه، که چوب آن در زیرگروه چوب های سخت (Hardwood) جای دارد، استفاده می کند. در هر بخش از این سرزمین، ساخت این وسیله براساس سنت ها، طرح ها و تکنیک های کنده کاری مختلف و مرتبط با خودشان با بکارگیری ابزار سنگی (در قدیم)، دندان حیوانات (نظیرکانگورو) و ابزار فولادی (درحال حاضر) انجام می پذیرد. این حکاکی های به ظاهر ساده و ناچیز، علاوه بر افزایش جنبه زیبایی به بهتر حرکت کردن این وسیله پرنده کمک می نماید. از سوی دیگر جهت افزودن سایر تزئینات به بومرنگ سطح رویی آن را با پوششی نازک از روغن تهیه شده از نوعی بزمجه (گروهی از خزندگان/مارمولک های عمدتاً بزرگ‌ جثه) استرالیایی به نام گوانا(Goanna)  جهت فرم دهی هرچه بیشتر، ایجاد زیبایی، ممانعت از خشکی چوب (در اثر گذشت زمان) و درنهایت ایجاد براقیت و درخشندگی خاص می پوشانند. در برخی موارد از گِل اُخری (رنگ قرمز) برای رنگ آمیزی و تزئین هرچه بیشتر بخش هایی از بدنه این ابزار استفاده می شود، که البته به نوبه خود امکان دید بهتر آن را در هنگام پرواز برای پرتابگر مقدور می سازد. طولی نکشید که انسان های اولیه متوجه شدند که با نازک تر کردن چوب بومرنگ می توانند به بُردپروازی بیشتری دست یابند. این ابزار در فرهنگ و سنت های قبایل استرالیایی آنچنان تنیده شده، که با دارا بودن زیبایی و پیچیدگی محض، حکاکی و نقاشی های بی نظیر برروی خود نقش یک راوی را در بازگویی داستان ها و اسطورهای مردم این سرزمین نیز عهده دار می باشد. کایلی درمیان بومیان استرالیا در رده وسایل مورد نیاز ادامه بقا در بیابان ها و از نظر سلاح شناسی در رده سلاح های کوتاه برد و میان برد جای می گیرد. مهارت و دانش پیشرفته باستانی چگونگی ساخت انواع بومرنگ های استرالیایی از نسلی به نسل دیگر در طی سده ها سینه به سینه منتقل شد، اما با ورود اروپائیان به این قاره سنت و فرهنگ ساخت و استفاده از کایلی/Kylie نیز همانند بسیاری از فرهنگ های دیگر دستخوش تغییرات زیادی گردید. آنچه صنعتگران بومی از ابتدا و فقط با ابزارهای سنگی خلق کردند از نظر فیزیکدانان امروزی واقعاً شگفت انگیز است. آنها مهارت های بسیار خوبی را با ابزار سنگی ابتدایی خود در ساخت این سلاح به نمایش گذاشتند، به صورتی که گروهی از دانشمندان را وادار به انجام بررسی های علمی دقیق و ارائه تئوری های دراین خصوص نمود. درمیان بومیان استرالیا، بکارگیری این فناوری به حدی است که استفاده از هر نوع سلاح شکاری دیگری را در قبال آن کمرنگ می نماید. در واقع  اعتماد به کارکرد، چند منظوره بودن، قابلیت حمل آسان و ... مزیت های دیگری است که سبب گردید، آنها تنها با داشتن بومرنگ و تقریبا بدون دراختیار داشتن سایر ابزارآلات مدرن نیاز های ضروری خود را رفع نموده و در سخت ترین شرایط زنده بمانند.

بومرنگ ها بسته به نوع منطقه جغرافیایی یا قبیله و عملکرد مورد نظر برای آنها، در اشکال و اندازه های مختلفی تهیه می شوند، به طوری که می توان بومرنگ هایی به طول 10 سانتی متر (از یک سر تا سر دیگر آن) و بومرنگ هایی به طول 180 سانتی متر را در این تنوع مشاهده نمود. بومرنگ ‌ها موجود در بازارهای فروش محلی و شهری در استرالیا در دو نوع کلی سنگین (مورد استفاده در مردمان ساکن مناطق داخلی و بیابانی) و سبک تر (مورد استفاده مردمان مناطق ساحلی و مرتفع تر)‌ و از جنس چوب، پلاستیک و .. می باشند. امروزه بومرنگ به عنوان نمادی از استقامت فرهنگی، حضور طولانی و نشان از مالکیت اصلی سرزمین استرالیا توسط بومیان این مناطق شناخته می شود. باید یادآوری نمود که دو اصل ساده در پرتاب بومرنگ همیشه باید رعایت شود:

-       هرگز بومرنگ را در باد شدید پرت نکنید، چون جهت و سمت پروازی آن از کنترل خارج می گردد.

-       بومرنگ را درست پرت کنید تا وقتی به سمت شما بر می‌گردد، غافلگیرتان نکند.

بیشتر بومرنگ هایی که امروزه مشاهده می شوند از نوع توریستی و تقریباً از نوع بازگشتی هستند، اما کاربردهایی نظیر حفر زمین (جهت بدست آوردن ریشه سبزیجات)، ایجاد آتش (توسط لبه نازک و تیز آن با ایجاد جرقه به منظور مشتعل نمودن علف)، بازی و سرگرمی، انجام رقص ها و آئین های تشریفاتی و ... نیز برای آنها درنظر گرفته می شود.