نام شی: سرتیرهای پرتاب شونده (projectile points)

محل نمایش:گالری سوم، موزه برادران امیدوار

پژوهشگر: ناهید زندی

عکس: جواد نجفعلی زاده

معرفی شی

سر تیرهای پرتاب شونده (projectile points)

این گونه ابزارهای سنگی از لحاظ زمانی مربوط هستند به دوره ی فراپارینه سنگی (Epipaleolithic) این دوره از 18-21هزار سال قبل تا 10-12 هزار سال قبل را در بر می گیرد، عده ای از این دوره به عنوان میان سنگی یا مزولتیک (Mesolithic) یا آغاز نوسنگی (Neolithic) نام می برند، که البته در خاورمیانه نزدیک گاهی با عنوان زارزیان (zarzian) نامیده می شود که در غار زارزی واقع در شمال عراق آثار مربوط به این دوره یافت گردیده است و در شمال اروپا با نام فرهنگ آرنسبرگ (Ahrensburg culture) با محدوده ی زمانی 12900-11700 هزار سال قبل که مربوط به اواخر پارینه سنگی جدید می باشند و بیانگر زنذگی شکارگران بومی با ابزار ترکیبی بوده است، دیده می شود و در قاره ی آمریکا این سر تیرهای پرتاب شونده از میان سرخپوستان در محدوده ی زمانی پالو ایندین (paleo- indian) 12000-10000هزار سال قبل یافت گردیده است، که به صورت سرتیر استفاده می نمودند و آن را به وسیله ی کمان پرتاب می کردند به منظور شکار استفاده می شده است.در جنوب آفریقاواقع در غار بلومبوس (Blombos cave)،که در منطقه ی بلومبوس چفونتین (Blombos chfontein) قرار گرفته است که در حدود 300 کیلومتری شرق کیپ تاون در قسمت جنوبی خلیج کواستین (coastine) در آفریقای جنوبی می باشد، آثار مربوط به دوره ی پارینه سنگی میانی و پارینه سنگی جدید یافت گردیده است که در آن میان آثاری از سر تیرهای پرتاب شونده (projectile points) نیز یافت شده است، بررسی های صورت گرفته بیانگراین امر می باشد که در محدوده ی زمانی فراپارینه سنگی (Epipaleolithic)،و اوایل نوسنگی neolithic که، بین 12-10هزارسال پیش بوده است،نژاد انسان هوموساپینز (Homo sapian) ، که در این منظقه ساکن بوده است و او توانایی ساخت ابزارهای شکار ترکیبی نظیر سرتیرهای پرتاب شونده با ظرافت و توجه به ریزه کاری های هنری را نیز دارا بوده است. لازم به ذکراست که در محدوده ی جغرافیایی جنوب آفریقا قبایل بانتو (Bantu)که از کامرون تا آفریقای جنوبی رادر برمیگیرد ساکن بوده اند، و این قبایل بومی جنوب آفریقا، با مهاجران اروپایی که از مناطق اروپای شمالی شامل ( کشورهای اسکاندیناوی)، شمال آلمان، دانمارک وارد این حوزه ی جغرافیایی میگردند، تعاملات فرهنگی و ارتباطی داشته اند، و بسیاری از مجموعه ابزارهای سنگی که شامل ریز تیغه ها، درفش، ابزارهای پرتابی، وسر نیزه ها می شده است که مربوط به این مهاجران اروپایی می باشد توسط بوشمن های bushmanقبایل بانتو Bantu جمع آوری و استفاده می شده است.

تکنیک ساخت

در ساخت ابزارهای سنگی ،انتخاب جنس سنگ بسیار مهم می باشد،چراکه بیانگر نوع کاربرد ابزار مورد نظر می باشد ،به همین منظور سنگهای بازالت که دارای چگالی بالاتری بوده وضربات محکم تری را تحمل می کردند به منظورابزارهای کوبنده استفاده می شده اند،که خصوصا دردوره پارینه سنگی قدیم استفاده می شده اند ،باتغییر ساختار زندگی و همچنین افزایش مهارت انسان هوموساپینز (Homo Sapians)،ساخت ابزارهایی نظیر سرتیرهای پرتاب شونده (projectile point)،نوک نیزه (spear head)،تیغه (blade)،تیر(arrow)با ظرافت و بااستفاده از سنگهای کوارتز شفاف که حاوی میزان سیلیس خالص تر می باشند افزایش یافت البته کار کردن با این گونه سنگها نیازمندکاربرد فنون وارد آوردن فشار متناسب ،ضربه زدن وروتوش کردن با استفاده از استخوان ، چوب ، شاخ و عاج بوده اند.درادامه لازم به ذکراست که به منظور دریافت نتیجه مطلوب در ساخت ابزار سنگی حرارت متناسب با جنس سنگ بر آن وارد می نمودند تا میزان شکل پذیری آن را افزایش دهند.با توجه به تغییر الگوی معیشتی انسان هوموساپینز به شکار حیوانات با جثه کوچکتر و یا ماهیگیری می پرداخته که نتیجتا ساخت چنین ابزاری میزان سرعت شکار را افزایش می داده و حمل و نقل آن نیز آسان تر بوده است. تمامی این سرتیر های پرتابی برروی دسته های استخوانی و چوبی قرار می گرفته اند.