تعداد: 19 عدد

نوع جمع آوری: اهدایی

مکان نگهداری: مخازن کاخ موزه ملت

کارگروه محققین و مترجمین متشکل از سرگروه اعظم رضایی انزهائی و کارشناسان: سیده کبری پارساسادات، میترا توتونچی، ناهید زندی، سحر عبداللهی کومله، رقیه مغانی قهرمانلویی، عاطفه هزاوه

عکس: جواد نجفعلی زاده

تاریخچه

ارتش نیرویی نظامی است که معمولا از دو یا چند لشکر و نفرات کمکی تشکیل می شود. اصولا هر ارتشی با هماهنگ و هدایت ستاد مشترک ارتش نیروهای سه‌گانه (قوای هوایی، زمینی، دریایی) رهبری می گردد. درخصوص تاریخچه پیدایش اولین ارتش ها می توان آن را مستقیما مرتبط با بوجود آمدن حکومت ها و امپراتوری ‌های مهم دنیا در دوران باستان دانست. این امپراطوری ها همواره با داشتن سپاه های بزرگ نقش بسزائی در حوادث و رخدادهای تاریخی جهان بازی می کردند. بانگاهی اجمالی به تاریخ مستند این امپراتوری ها می توان گفت که از دوران باستان (پیش از میلاد) امپراطوری هخامنشی (500 ق.م) یکی از بزرگترین ارتش های دنیا را دراختیار داشت. براساس همین اسناد تاریخی به ترتیب کشورهای چین، هند، روم، یونان و ... با ایجاد امپراطوری های مهم، ارتش های بزرگ را تشکیل دادند. در ایران واحدی به نام نیروی زمینی یا ارتش (با دو گروه پیاده‌ نظام و سواره نظام) اولین بار در دوران مادها تشکیل گردید. همان گونه که قبلا نیز ذکر شد این نیروها در دوره حکومت هخامنشیان با ایجاد رسته‌های مختلفی نظیر: پیاده، سواره، ارابه ‌سواران، مهندسان، نفت اندازان، کارگزاران، گارد جاویدان و ... یکی از بزرگترین ارتش های جهان را در زمان خود ایجاد نمودند.

ارتش در دوران پهلوی اول و دوم

در دوره حکومت پهلوی اول ایران از نظر نظامی به پنج حوزه بزرگ تقسیم شد، که تحت عناوین لشکرهای مرکز، شمال غرب، شرق/ خراسان، جنوب و لشکر غرب معرفی می گردیدند. در طی سال‌ های ۱۳۱۴ تا ۱۳۲۰ه.ش، تحولات اساسی مانند: تشکیل پنج لشکر، ۴ تیپ مستقل، ۲ واحد توپخانه ۱۰۵ بلند و ضدهوایی، تعیین درجات نظامی، تکمیل مدراس نظامی قبلی درکنار تاسیس مدارس جدید در مقاطع مختلف و ... در ارتش صورت پذیرفت. دریک جمع بندی کلی شاید بتوان گفت که نهاد ارتش در دوره پهلوی اول و دوم، تنها نقش حیاط خلوت شاهان پهلوی را بازی می کرد به طوری که نتوانست آن طور که شایسته و بایسته یک ارتش ملی می ‌باشد، در حفاظت و حراست از امنیت ملی کشور ایران نقش مهمی را ایفاء نماید. در این دوران بیشترین بخش تسلیحات نظامی و مایحتاج ارتش از طریق کشورهای بیگانه تامین می گردید. در زمان حکومت 37 ساله پهلوی دوم (از ابتدای دهه ۵۰ ه.ش) نیروهای ارتش تحت نظارت مستشاران آمریکایی بودند. بعد از انقلاب اسلامی کلیه نیروهای زیرنظر ارتش با رعایت قوانین و مقررات اسلامی و با رهنمودهای رهبر (به عنوان ریاست کل قوا) و تحت نظارت فرماندهان منتخب ایشان به فعالیت ادامه دادند، تاجای که امروزه با گام نهادن در مسیر خودکفایی، با افتخار می توان مدعی شد که بخش وسیعی از تسلیحات نظامی مورد نیاز ایت ارتش توسط متخصصین ایرانی و در داخل کشور تولید می گردد.

معرفی کلکسیون ماکت ها و پلاک های ارتشی اهدائی به پهلوی دوم موجود در کاخ موزه ملت

بیشتر آثار معرفی شده در این نمایشگاه، نمونه هایی از تجهیزات نظامی تولید شده مربوط به در دوران جنگ سرد است. این جنگ گویای دوره ‌ای از رقابت، تنش و کشمکش‌ های سیاسی و ژئوپلیتیکی بین بلوک شرق و غرب و متحدان آنان بعداز جنگ جهانی دوم می باشد. گرچه درطول جنگ سرد هرگز درگیری نظامی مستقیمی میان این نیروها به وجود نیامد، اما گسترش قدرت نظامی، کشمکش‌ های سیاسی منجر به ایجاد جنگ‌ های نیابتی و درگیری‌ های مهم بین کشورهای هم ‌پیمانان این ابرقدرت ‌ها گردید. این جنگ سرانجام با سقوط کمونیسم و تجزیه اتحاد جماهیر شوروی در سال 1991م. به پایان رسید. در این مجموعه تعداد 8 عدد پلاک (مرتبط با ارتش کشورهای مختلف)، 5 عدد ماکت خودروهای نظامی، 5 عدد ماکت تسلیحات نظامی و 1 عدد ماکت قیام آذربایجان معرفی می گردد:

1-    پلاک ارتش پاکستان، ساخت یکی از واحدهای آموزشی کالج 502 مرکزمهندسی مکانیک-الکترونیک این ارتش (Pakistan Army Corps of Electrical and Mechanical Engineers).

2-    پلاک آکادمی نظامی کارا هارب اوکولو (KARA HARB OKULU) ترکیه اهدائی از سوی این آکادمی به پهلوی دوم به تاریخ 1956م.

3-    پلاک دانشکده اطلاعات-دژبان و سلاح مخصوص اهدائی از سوی هئیت اعزامی این دانشکده به پهلوی دوم به تاریخ آذرماه – 1337ه.ش

4-    پلاک دهمین نیروهای ویژه ارتش آمریکا (10 th  Special Forces Group/USA) اهدائی از سوی این گروه به پهلوی دوم

5-    پلاک کالج ملی جنگ واشنگتن (The National War College Washington) اهدای از سوی این کالج در تاریخ 1968م.

6-      پلاک مرکز زرهی و سوار نیروی زمینی ارتش در دوران پهلوی دوم اهدایی از سوی این مرکز آموزشی به پهلوی دوم در تاریخ مهر 1337ه.ش (مستقر در پادگان جی- تهران)

7-    پلاک نیروهای زرهی ارتش پاکستان، ساخت واحد آموزشی کالج 502 مرکز مهندسی مکانیک-الکترونیک آن (Pakistan Army Corps of Electrical and Mechanical Engineers) که نماد مخصوص یکی از هنگ های نیروهای زرهی ارتش پاکستان (هنگ تانک) را نشان می دهد. (Pakistan Armoured Corps - Indian Army Military Cap Badge- Tank Regiment)

8-    پلاک هنگ بلوچ  (BALUCH REGIMENT)، متعلق به هنگ 10 بلوچ ارتش پاکستان و ساخت شده در یکی از واحدهای تحت نظر آموزشی کالج 502 مرکز مهندسی مکانیک- الکترونیک ارتش پاکستان (Pakistan Army Corps of Electrical and Mechanical Engineers)

9-    ماکت تانک ام60 ای1 (M60A1)اهدائی از سوی فرماندهی تسلیحات ارتش ایالات متحده آمریکا به پهلوی دومدر سال 1969م.

10-                       ماکت تانک تی 55/54  (T 54/55)اهدائی از سوی آکادمی بی تی وی/ БТВ (B T V) مسکو به پهلوی دوم در سپتامبر 1968م.

11-                       ماکت تانک چیفتن 4030 (Chieftain 4030) اهدائی از سوی رسته مهندسی و ترابری ارتش انگلیس/ MVEEبه پهلوی دوم در تاریخ 1974م.

12-                        ماکت تانک لئوپارد -1 (Leopard 1)ساخت کشور آلمان (دهه 1960م.)

13-                       ماکت توپ 105 کوتاه ساخت کارگاه فنی هنگ 9 توپخانه (لشکر 7 فارس)، اهدائی از سوی این کارگاه به پهلوی دوم

14-                       ماکت توپ سرپُر (کششی) توپخانه های صحرایی نیروهای زمینی ارتش ایران

15-                       ماکت خودروی شناسایی زرهی بی آر دی ام -1 (BRDM-1)اهدایی از سوی میکائیل زاخاروویچ بوندارنکو (Mikhail Zakharovich Bondarenko) فرمانده اسبق نیروی هوایی ارتش شوروی (سابق) به پهلوی دوم در ماه می 1968م.

16-                         ماکت سفالی نجات آذربایجان نشان دهنده عملیات سرکوب شورش سال 1324ه.ش منطقه آذربایجان به سرکردگی شوروی و رهبری جعفر پیشه وری، اثر حسن ایوبی یک از سربازان حاضر در این جنگ و ساخته شده در کارگاه استاد صادق عظیمی از هنرمندان چیره دست لالجین همدان

17-                       ماکت سیستم گاما یوهَز (SYST GAMMA-JUHÁSZ)، ساخت مخترع مجاری (1981-1894م.)، ایشتوَن یوهَز (István Juhász)نشان دهنده سیستم نیمه اتوماتیک هدایت آتش سلاح های ضدهوایی با استفاده از روش های سریع ریاضی برای اندازه گیری دقیق و کنترل آتش آنها

18-                       ماکت ضدهوایی اِل70 بوفورس (Bofors 40 mm L70 Anti-Aircraft gun)سوئدی، مجهز به سلاح با کالیبر40 میلی متری

19-                       ماکت میدان توپ، اهدائی از سوی باشگاه ورزشی اداره تسلیحات ارتش به پهلوی دوم، در تهران به تاریخ 29/12/32

درانتها باید افزود، درصورت نیاز به اطلاعات بیشتر در زمینه تک تک آثار معرفی شده در کلکسیون مذکور  لطفا به بخش آثار موزه ای، سایت مجموعه فرهنگی-تاریخی سعدآباد (به آدرس www.sadmu.ir) مراجعه فرمائید.