معلم و نقاش ایرانی فعال (در اواخر قرن سیزدهم، اوایل قرن چهاردهم ه.ق) از نخستین کسانی بود که اصول و قواعد علمی طبیعت پردازی را در ایران معمول کرد. در نطنز متولد شد. همراه گروهی از دانش آموزان ایرانی به اروپا رفت(1858/1275 ه.ق) در مدرسه هنرهای زیبا در پاریس آموزش دید، پس از بازگشت به ایران مدتی به ناصرالدین شاه درس فرانسه و نقاشی میداد.

 از شاه لقب نقاش باشی گرفت بیش از پنجاه سال معلم نقاشی و فرانسه در مدرسه دارالفنون بود و کمال الملک زیر نظر او مبانی نقاشی را آموخت چند کتاب آموزش نقاشی انتشار داد او همجنین معلم موسیقی علمی، و از نخستین بنیانگذاران تآتر بود بعنوان مثال مزین الدوله بنا به دستور ناصرالدین شاه ماموریت یافت تا برای نخستین بار تاتری به شیوه اروپایی در ایران دایر کند، او برای این منظور تالار دارالفنون را انتخاب کرد در همین دوره مزین الدوله نمایشنامه" مردم گریز" از مولیر را به روی صحنه آورد. ناصرالدین شاه در شبهای نمایش برای تماشا به تالار نمایش آمد.

مزین الدوله در طول حیات خود نشانهای متعددی را کسب کرد. از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد: نشان درجه لژیون دونور، نشان برگ زیتون فرانسه از ناپلئون سوم، نشان ویکتوریا از پادشاه انگلستان و درجه یک علمی از فرانسوا ژوزف پادشاه اتریش، صلیب آبی از ویلهم پادشاه آلمان، "سنت استانیسلاس" از تزار روسیه.

معروفترین شاگردان او  ابوتراب غفاری(برادر بزرگ کمال الملک) مصورالملک و مصورالممالک می باشند.

 از آثار این نقاش شهیر دو اثر با نام کشیشان و شخم زنی در موزه هنرهای زیبا واقع در مجموعه فرهنگی تاریخی سعدآباد در معرض نمایش می باشد، این تابلو(تابلوی کشیشان) کشیشان را در حال خواندن کتابهای ممنوعه که در قرون وسطی از میان مردم از طرف آنها جمع آوری شده نشان می دهد، این اثر بیانگر حاکمیت و نفوذ کلیسا بر تمام سطوح زندگی مردم در آن دوران است، کشیشان آنچه را که برای خود مجاز می دانستند برای عامه مردم ممنوع می کردند و این کتب را در میادین شهرها به خاکستر نیستی می نشاندند. دومین اثر تابلو "شخم زنی" این هنرمند، گروهی از کشاورزان را در حال شخم زدن زمین به وسیله گاوآهن نشان می دهد، تکنیکی که در این نقاشی بکار رفته است رنگ و روغن روی بوم است.