قالیچه دستباف

هنرمند : استاد حکمت نژاد

ابعاد:  47/1 * 20/2 سانتیمتر

قالیچه اصفهان با زمینه کرم رنگ از نوع برگ خرمایی گل ریز( دهن اژدری)، ترنج وسط هشت ضلعی به صورت سه ترنج متداخل که  سر ترنج ها حالت لوزی شکل دارد. این قالیچه دارای چهار حاشیه می باشد که حاشیه بیرونی به صورت فرم های دندانه دار است. رنگ های اصلی کرم، آبی، خاکستری، قهوه ای و قرمز آجری و سرمه ای است. این قالیچه از پشم و ابریشم بافته شده است و در قسمت بالای آن نام  « اصفهان حکمت نژاد » بافته شده است .

حکمت نژاد، حسن

( ملیت: ایرانی  قرن:14)

حسن حكمت نژاد معروف به مجنوني ( متولد 1303 ه.ش.) از طراحان و قاليبافان صاحب سبك ايران به شمار مي رود. هنر قاليبافي ميراثي از پدران اوست و صفت مجنوني به دليل شيدايي است كه در اين حرفه از خود بروز دادند. از ويژگيهاي هنر اين خاندان استفاده از رنگهاي گياهي با تنوع و تعدد بسيار زياد, استفاده از نقوش سنتي و اصيل ايراني و دقت در بافت ريز و ازدياد گره در بافت مي باشد. از جمله آثار وي , بافت قاليچه موسوم به ؛؛ ستاره دنباله دار ؛؛ است كه داراي طرحي واحد اما رنگهاي متنوع مي باشد. برخي ديگر از آثار وي نيز به نامهاي بازگشت ( با الهام از هنر سوزن دوزي ) , اعجاز (قالي دو رو ) , شال كشمير , هدهد, ستايش , همراه, سماع, شيرين و ... مي باشد.

پدرحسن حكمت نژاد ، محمد كاظم از جمله قاليبافان مشهور و صاحب نام بود. وي نيز صنعت قاليبافي و طراحي نقش قا لي را از پدرش موسوم به ؛؛ احمد بيگ ؛؛ به وديعت برده بود. احمد بيگ جد حكمت نژاد از صاحب منصبان دربار ظل السلطان بود كه در اواخر عمر , به دليل علاقه و عشق به قالي و قاليبافي يكباره به شغل خويش پشت پا زد و پاي دار قالي نشت. در اوان جواني (محمد كاظم ) رويداد وصلت او با حاجيه خانم زهرا, در رواج و رونق كار محمد كاظم تاثيري به سزا گذاشت , چرا كه همسر جوان با يادگيري اين فن شوي خويش را همرامي كرد.اوضاع اجتماعي و شرايط زندگي : در سال 1320 با عزيمت پهلوي دوم و حضور سران متفقين به ایران , نشانه هاي ناامني و فقر هر روز بيشتر و آشكارتر مي شود. اين مهم در جريان استمرار هنر آفريني و قاليبافي اين خاندان آنچنان آشكار مي شود كه محمد كاظم مجنوني چونان ساير همكاران خويش ايامي را به خانه نشيني مي گذراند. حاصل ازدواج محمد كاظم چهار پسر مي باشد كه در اين ميان حسن , بار رسالت خطير قاليبافي را در خاندان مجنوني ها بعد از مرگ پدر به دوش گرفت.خاطرات و وقايع تحصيل : پس از به قتل رساندن محمد كاظم مجنوني توسط رقباي خود در عرصه قالي اصفهان , فقر و نداري دامان خانواده را رها نمي كند. در اين ايام است كه حسن حكمت نژاد , با شور و عشق بسيار آستين بالا ميزند و به تعبير ديگر به گرفتن انتقام خون پدر مي پردازد و اين سرآغاز عمده و مهمي در سرنوشت قالي مجنوني ها مي آيد. حسن به ناگزير كار در داروخانه را رها مي كند تا از يك سو به جبران ديون و بدهكاريهاي پدر بپردازد و از سوي ديگر رونقي به توسعه قاليبا في بخشد.استادان و مربيان : بنا به ميل پدر و مادر قاليباف, حسن آرام آرام كنار دست آنها به راز قاليبافي آشنا شد. حسن حكمت نژاد در شش سالگي اولين گره بر گره تار قالي مي نشاند.

وقايع ميانسالي : نزديك به سال 1345

حسن حكمت نژاد از پس نيم قرن تلاش بي وقفه آرام آرام در ميان سالی از فعاليت بي وقفه دست مي كشد.اين مهم , جدا از نبود تاب و توان لازم , معلول عوامل ديگري در از جمله سر خوردگيهاي او در بازار قالي , نبود تجليلی از ساليان سال تلاش و نثارکردن جواني و عمر , اين قا ليباف سخت كوش  را به گوشه نشيني وا مي دارد. همين است كه با سفر به كشور هاي اروپايي و امريكا و ژاپن رايزني لازمي را در زمينه آشنايي و ارتباط هر چه بيشتر با مراكز عمده تجاري و اقتصادي قالي ايراني شروع مي كند. همگام با پيروزي انقلاب اسلامي به سال 1357 , مجنوني سالديده بار ديگر مختصر فعاليت پرثمري را در عرصه بافت قالي و طراحي نقش قاليچه آغاز ميكند. اين بازگشت دوباره , حكايت از تحولي معنوي , همگام با تحولات سياسي و اجتماعي در ذهن مجنوني دارد. حاصل اين تحول بافت قا ليچه هايي است كه گويي سر فصل نويني را در كار آشكاري ارزشهاي نقش و رنگهاي قاليچه هاي مجنوني ها گشوده است.در چنين رجعتي است كه قاليچه هاي ستاره دنباله دار بافته مي شود, يك طرح واحد و بافت هفت قاليچه در زمينه هاي گوناگون با رنگهاي نوين.

در سال 1367 عارضه سكته قلبي مجنوني را به انزواي ناگزير وا مي دارد. مجنوني را ديگر ؛ناي اين مختصر فعاليت هم نمي ماند.فعاليتهاي آموزشي : به دليل نبود امكان بر پايي دار قالي در منزل حسن حكمت نژاد , حسن كارگاهي مستقل در قلب شهر اصفهان بر پا مي كند.در اين كارگاه او با استخدام تني چند از دختران قاليباف جوان , به سر پرستي سالديده , جانانه و عاشقانه به كار ادامه مي دهد. همين است كه حسن يكباره نهصتي ماندگار را در عرصه قا لي بر پا مي كند.آرا و گرايشهاي خاص : ويژگي قالي خاندان مجنوني ( حسن حكمت نژاد ) را مي توان به طور خلاصه در چند عامل مهم و سرنوشت ساز شرح داد و استفاده از رنگهاي گياهي و اين مهم بنا به وصيت و توصيه محمد كاظم از جمله شاخص هاي قالي مجنوني است . 2- كاربرد منطقي نقوش سنتي و اصيل هنر ايران در قالي و از جمله اين نقوش مي توان به اسليمي ها و ختاتي ها وگلهاي شاه عباسي و به ويژه برگردان منطقي از نقوش كاشيكاري هاي خانه هاي خدا , به ويژه مسجد شيخ لطف اله و سقف اين مسجد در اغلب قالي و قا ليچه هاي مجنوني ها اشاره كرد. 3- دقت در بافت ريز و افزودن گره در قالي و قاليچه هاي مجنوني ها و اين دقت تا آنجا آشكار است كه گاه قالي يا قاليچه اي از مجنوني ها به نازكاي پارچه اي قابل تا شدن است .

دیگر آثار موزه ها