بررسی تصویر اسب بعنوان نماد هنری

گردآورنده: سیده فاطمه اسدی- کارشناس موزه استاد فرشچیان

اسب در پیش از اسلام و در اساطیر ، متون کهن دینی ، شاهنامه ، دوره های تاریخی و آثار به جا مانده  دارای نقشی بسیار حیاتی ، ارزشمند و همواره مورد ستایش  بوده است . اسب در این دوره دارای کارکردهای آیینی ، اقتصادی ، رزمی ، بزمی ، شکار ، حمل و نقل ،  تزیین ، تشریفات و ... بوده است .

اسب در دوره اسلامی نیز جایگاهی بسیار شایسته ای داشته است ، چنانکه خداوند متعال در قرآن کریم  در سوره های آل عمران (14) ، الانفال (60) ، نحل(8) ، ص (31) و العادیات (1-5) جهت  تزکیه و تمثیل خود به آن سوگند یاد کرده است .

و نیز پیامبر اکرم (ص) درباره آن فرمودند : نیکی تا قیامت به پیشانی اسبان بسته است . همچنین در
نهج البلاغه و احادیث و متون دینی اسلامی اسب دارای احترام  قابل توجهی است .

اسب در آثار به جا مانده از مکاتب نگارگری گذشته همواره به عنوان یک حیوان سودمند در ترکیب بندی آثار مورد توجه نگارگران بوده است .

 در این میان محمود فرشچیان به عنوان یک هنرمند جهانی و با رعایت قواعد جهان شمول هنر در قلمرو نقاشی ایرانی بنیانگذار سبک و مکتب خاصی است که در عین توجه به اصالت مبانی سنتی نگارگری ایران، با نبوغ ذاتی ، نوآوری و خلاقیت ویژه خود بر تعالی نقاشی ایرانی افزوده است . به طور کلی اسب در آثار بررسی شده محمود فرشچیان در چهارگروه قابل تقسیم است . 1- اسب در حماسه ( ملی ، شاهنامه و عرفانی- مذهبی ، عصرعاشورا ) 2- اسب در بزم و بازی 3- اسب در شکار4- اسب مستقل به صورت نماد (منفرد و در ترکیب)

محمود فرشچیان نیز با خلاقیت و مهارت ویژه خود در اندام ، رنگ و حالات اسب تعمق نموده و ظرایف و زیبایی های این حیوان نجیب و با شکوه را به تصویر کشیده است .

مصاحبه با فرشچیان"1387" خود اسب بیانگر حالت روحی و روانی است . مثلا در غرور نجابت ... یا مثلا ستوه سرکشی . . . خب ببینید در قدیم اگر اسب ساخته اند ، اسب ساخته اند ، در بزم و رزم ، مثلا رستم

دارد رخش را می گیرد ، و اسب را به صورت یک حیوان گرفته اند و واقعا حیوان نقاشی کرده اند یا آهو و چیزهای دیگری که استفاده کرده اند .  . . من خواستم مفهوم روانی یک مسئله را در اسب مستتر کنم .»

 در نهایت آنچه که مسلم است ، فرشچیان با بهره گیری از عناصر و نقش مایه های طبیعی و بعضا"خیالی ، به ویژه نقش اسب ، سعی در شناخت و بازتابانیدن ارزش زمان ، تعلقات آدمی و عالی ترین مفاهیم  هستی به صورت قراردادی و نمادین داشته است .