شی: قایق کایاک/ Kayak

مشخصات

-  طول: 21 سانتی متر

- جنس : سنگ صابون

محل نمایش: گالری سوم، موزه برادران امیدوار

پژوهشگر: سیده کبری پارساسادات

عکس: جواد نجفعلی زاده

معرفی شی

ماکت موجود در موزه قایق کایاک از جنس سنگ صابونی/ Soapstone به رنگ خاکستری می باشد.

در کتاب سفرنامه برادران امیدوار در مورد آن آمده است:

"همین که به سواحل غرب آلاسکا رسیدیم در نزدیکی های دهکده ی پوینت هوپ چند نفر اسکیمو را در کایاک های خود در حال پارو زدن دیدیم و این منظره ما را چند هزار سال به عقب برد، زیرا چنین عکسی را ممکن بود هزار سال پیش تهیه کرد. چون زندگی آن ها کمتر تغییر کرده است و به همان شکل همیشه به طور دایم با طبیعت سرسخت در حال جنگ و جدال اند. اگرچه اسکیموها آدم های خوشگذرانی هستند و زندگی را چندان سخت نمی گیرند.

کایاک یک نوع  قایق تک نفره ی بسیار سبک است و برای عبور تخته یخ های شناور قابل حمل می باشد. استخوان بندی این قایق ها اصولا از استخوان های نهنگ دریایی یا سایر حیوانات ترکیب شده است، زیرا در آن جا چوب حکم اکسیر است و بر اثر برودت هوا درختی روییده نمی شود، مگر گاه و بی گاه که جریان اقیانوس تنه ی درختان را به همراه می آورد و در سواحل آلاسکا به دست اسکیموها می افتد که آن ها آن چوب ها را به مصارف زیادی می رسانند.

این قایق ها بسیار باریک هستند و به راحتی واژگون می شوند. اما در نظر اسکیموها که تجارب زیادی در هدایت آن دارند و به منزله تاکسی در دست رانندگان ایران است. آن ها برای پیش بینی یا جلوگیری از بروز خطر مقداری از پوست لبه ی مخزن کایاک را به کمر خود می بندند تا در صورت واژگون شدن، آب داخل آن نگردد و با همان سرعت که از یک طرف پرتاب می شوند از طرف دیگر بیرون بیایند"

کلمه کایاک به معنی قایق شکارچی است زیرا کایاک در ابتدا توسط اینوئیت ها/ Inuit ، آلیوت/ Aleut و یوپیک/ Yup'ik برای شکار ابداع شده است این قایق‌ها وسیله ی نقلیه بسیار سبک، باریک، نامتعادل و نزدیک به سطح آب همراه با فضایی کوچک به نام نشیمنگاه برای نشستن هستند،

 برای راندن و سوق دادن کایاک به سمت جلو، از پاروی دو کفه استفاده می شود. اعتقاد بر این است که قایق های کایاک حداقل 4000 سال قدمت دارند. که قدیمی ترین آنها مربوط به سال 1577م. است. ریشه اصلی کلمه کایاک از زبان مردم شرق آسیا می باشد و نمونه اولیه این قایق ها برگرفته از قایق‌های اسکیموها است

اینوئیت ها/ Inuit از هزاران سال پیش برای شکار از کایاک استفاده می کردند ، اما بازه زمانی دقیق این قایق های مینیاتوری مشخص نیست. آنچه ما می دانیم این است که اولین کایاک ها فقط برای حمل یک نفر ساخته می شدند.

 این قایق ها ساخته شده از اسکلت چوبی یا استخوان حیوانات دریایی (بومیان ساکن آلاسکای غربی برای ساختن آن از چوب استفاده می کردند در حالی که اینوئیت های شرقی به دلیل چشم انداز بی درخت از استخوان فک یا نهنگ استفاده می کردند) ، همچنین پوست کشیده شده بروی اسکلت از پوست این حیوانات تامین می شد.

 این قبیله برای این منظور از تمام اجزای دیگر این حیوانات مانند مفاصل، رگ ها و لایه چربی برای مهر و موم کردن قایق جهت ضد آب شدن و تأمین میزان شناوری آن استفاده می کردند. کایاک برای اینوئیت ها بخشی حیاتی از شکار بود ، به طوری که این قایق هیچ جایی برای مسافران اضافی فراهم نمی کردند. در برخی شرایط قبایل اینوئیت نیاز به جا به جایی داشتند و استفاده از مسیرهای آبی برای آنها ضروری بود.

بنابراین آنها نسخه اصلاح شده کایاک را ساختند و نام آن را امیاق / umiaq گذاشتند. این قایق بزرگتر گاهی به بزرگی 18.3 متر (60 فوت) بود و توانایی حمل یک خانواده را با تمام دارایی هایشان را داشت.

سازندگان بومی، قایق های خود را بر اساس تجربه خود، (سینه به سینه) یا شفاهی طراحی و ساخته اند. ساخت کایاک های بومی یک کار شخصی است هر قایق را مردی که از آن استفاده می کرد با کمک همسرش می ساخت، دوخت پوست ها درست مناسب با اندازه های شخص مصرف کننده سبب ایجاد حداکثر قدرت مانور می شد. سازندگان کایاک اندازه گیری های مشخصی برای قایق های خود داشتند. طول آن به طور معمول سه برابر بازوهای کشیده شخص و عرض آن در نشیمن گاه به عرض باسن سازنده به اضافه دو مشت (و گاهی کمتر) و عمق معمولا یک مشت شخص به علاوه انگشت شست کشیده انتخاب می شد. بنابراین ابعاد معمول حدود 17 فوت (5.2 متر) طول و 20–22 اینچ (51–56 سانتی متر) عرض و 7 اینچ (18 سانتی متر) عمق می باشد. این سیستم اندازه گیری کاوشگران اولیه اروپایی را که سعی در کپی کردن کایاک داشتند ، گیج می کرد هر کایاک کمی متفاوت بود. پوستی روی لبه قایق کشیده و با بندهای در لبه ی کایاک بسته می شود، مقداری از این پوست را به کمر خود می بندند،  این کار فرد را قادر می سازد تا پس از واژگون شدن، آب داخل آن نگردد و با همان سرعت که از یک طرف پرتاب می شوند از طرف دیگر بیرون بیایند، هر یک از اینوئیت ها که یک کایاک به داخل آب می بردند می دانستند که یک محاسبه اشتباه می تواند منجر به مرگ شود زیرا هیچکس دیگری در اطراف نبود که بتواند آنها را از آب سرد منجمد نجات دهد به خصوص که تعداد کمی از اینوئیت ها با ورزش شنا آشنا بودند.

طول و پهنای کایاک در سرعت حرکت و ثبات قرار گرفتن آن روی سطح آب مهمترین خصوصیات قایق کایاک محسوب می‌شود. در صورتی‌که طول کایاک بیشتر و پهنای آن کمتر باشد، تاثیر مستقیم در افزایش سرعت کایاک خواهد داشت و میزان ثبات قرار گرفتن روی سطح آب کاهش می یابد. همچنین در صورتی‌ که طول کایاک کمتر باشد و پهنای آن بیشتر، سرعت حرکت کایاک کاهش یافته و ثبات آن روی سطح آب افزایش می‌یابد. طریقه نشستن قایقران در کایاک با توجه به نوع آن به دو صورت می باشد

1-    کایاک های برون نشین (Sit-On-Top)  در این نوع کایاک، قایقران روی کایاک و در بالاتر از سطح آب قرار می گیرد و برای قایقرانی در آب‌های آرام و نیمه آرام (حتی آب های عمیق) مناسب می‌باشد. به همین دلیل این کایاک در دریا، دریاچه و پشت سد مورد استفاده قرار می‌گیرد. کایاک برون‌نشین ترجیحا مناسب آب و هوای گرم می‌باشد، زیرا احتمال خیس شدن فرد وجود دارد. تخلیه خودکار آب از طریق سوراخ های تعبیه شده در کایاک برون نشین از قابلیت های قابل توجه آن بوده. همچنین پرش داخل آب در این نوع کایاک به راحتی انجام می شود و سوار شدن مجدد در هر نقطه‌ای از آب که باشید، امکان پذیر خواهد بود.

2-     کایاک‌های درون نشین  ( Sit-In) در این نوع کایاک بیشتر بدن قایقران در داخل قایق قرار می‌گیرد که باعث می‌شود از خیس شدن و بادهای سرد در امان باشید و به همین دلیل برای آب و هوای سرد مناسب می‌باشد.کایاک‌های درون نشین همچون کایاک برون نشین در دریا، دریاچه، پشت سد و رودخانه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. اما در آب‌های رودخانه ای خروشان (Whitewater) که جریان آب شدت بیشتری دارد و همچنین هنگام پرش از ارتفاعات، این نوع کایاک کاربردی تر بوده و قدرت مانور پذیری بالاتری خواهند داشت. کایاک درون نشین از قابلیت تخلیه خودکار آب برخوردار نبوده و به همین دلیل در صورتی‌که آب به داخل قایق نفوذ کند باعث سنگین شدن قایق شده و به مرور قایق در آب غرق خواهد شد.همچنین امکان پرش در آب و سوار شدن مجدد در وسط آب برای این نوع کایاک امکان پذیر نبوده و قایقران در صورت پرش در آب، باید شنا کرده تا زمانی که به خشکی و سطحی از آب برسد تا بتواند مجدد در قایق قرار گیرد.

در اواسط دهه 1800 ، طراحی کایاک توسط ساکنان اروپا پذیرفته شد. با این حال ، آنها تصمیم گرفتند به جای استفاده از این قایق ها برای شکار ، ورزش قایقرانی را ایجاد کنند. در این زمان کایاک ها در میان مردان فرانسوی و آلمانی بسیار محبوب شدند. اگرچه این در نهایت باعث تغییر روش در مورد کاربرد استفاده از کایاک می شود ، اما هدف اصلی آنها را از بین نمی برد. در حقیقت ، کاوشگرانی که از قطب جنوب و قطب شمال بازدید کردند ، همچنان از آنها به عنوان راهی برای حرکت در آبهای یخی استفاده کردند.

راندن کایاک امروزه جزو یکی از بازی‌های المپیک است و به عنوان یک رشتۀ ورزشی پرطرفدار شناخته شده است.تعجب آور نیست که کایاک به یک نماد ملی در گرینلند/ Greenland (ناحیه خودگردانی از دانمارک است. این سرزمین در آب‌های اقیانوس منجمد شمالی واقع شده، همچنین این کشور به‌عنوان کم‌تراکم‌ترین منطقه جهان از لحاظ جمعیتی شناخته می‌شود.جمعیت آن از مردم بومی (از تبار اسکیموها) و مهاجران دانمارکی تشکیل شده‌است). این نه تنها به ساکنان مدرن و قبایل اینویت اجازه می دهد گذشته منطقه را تصدیق کنند بلکه به عنوان راهی برای جلب توجه گردشگران نیز به کار می رود.

لازم به ذکر است که راندن کایاک امروزه جزو یکی از بازی‌های المپیک است و به عنوان یک رشتۀ ورزشی شناخته شده است.