ابزارهای تذهیب و نگارگری در ایران

گرد آورنده : فریبا امیدی نیا ( کارشناس موزه استاد فرشچیان)

🔸در خلق تذهیب و نگارگری از دیر باز نقاشان و مهذبان قدیمی از ابزارهایی استفاده می کردند که ابزارهای اختصاصی کار خودشان بوده است که در این زمینه تجاربی کسب کردندکه تجارب آنان سینه به سینه برای مهذبان و نگارگران و شاگردان نقل میشد.

ولی بعدها این روش از آموخته ها به فراموشی سپرده شد و بیشتر راز و رمزهای کار از شاگردان مخفی ماند.

🔹 ابزارهایی که برای تذهیب و نگارگری استفاده میشود عبارتند از :
قلم مو، کاغذ پوستی، نقره، طلا،ترلینگ، مهره،بست، کالک یا طرح سوزنی،کاغذآهار مهره شده،خط کش،پرگارو رنگ

🔸رنگ: در نگارگری و تذهیب از رنگهای شفاف ، قابل ترکیب و رنگهای جوهری استفاده میشود و معمولااز رنگهای معدنی ، حیوانی و گیاهی و نیز از رنگهای شیمیایی با کیفیت.

در قدیم تذهیب کاران و نقاشان نگارگری از رنگهای روحی و جسمی استفاده می کردند و البته این رنگها را بسختی تهیه میکردند، و فقط در دربارشاهان ، رنگ سازان به نقاشان در این زمینه کمک و یاری می رساندند و به همین خاطر نقاشان در زمینه ترکیب رنگ خبره و استاد بودند.

🔹 رنگهای مورد نیاز در نگارگری و تذهیب به سه دسته تقسیم می شوند:
رنگهای گیاهی: چای، برگ حنا، پوست گردو و....که بیشتربرای رنگ کردن کاغذو بوم استفاده می شدند.

رنگهای شیمیایی: رنگهای روغنی، گواش و آبرنگ
رنگهای معدنی: لاجورد، نقره، طلا ، اکلیل سرنج و...

🔸 رنگ گذاری : در نگارگری به دو روش رنگ گذاری می شود با استفاده از رنگهای روحی و جسمی.

رنگهای روحی: به رنگهایی گفته می شود که رنگ دانه های شفاف و ریز دارند،مانند آبرنگ که بمنظور قلمگیری و صورت سازی بکار می رود، نازک کاریها و نقوش ظریف در مینیاتور بیانگر حس و تبحر هنرمند می باشد و استفاده از آن بیشتر به جهت بیان حالت درونی و احساساتی که نمایانگر پاکی و سرشت انسان است بکار میرود.رنگهای روحی قابلیت پوشش ندارند و بایدروی زمینه روشن قرار گیرند.در دوره قاجار بیشتر ازرنگهای روغنی استفاده میشد که حلال آن روغن برزک بود.

رنگهای جسمی:به رنگهایی که رنگ دانه های درشت دارند و پوشانندگی زیادی دارند گفته میشود.

گواش، رنگهای پودری و انواع اکسیدهااز جمله رنگهای جسمی میباشند که برای زیر رنگ استفاده میشودو از ثبات و غلظت بسیاری برخوردار هستندو برای تابلوهای پرکار بکار میرود و برخلاف رنگهای روحی ، رنگهای جسمی بیانگر خصوصیاتی است که با احساسات لطیف انسانی تضاد دارند.