سرسرای طبقه دوم

سرسرای طبقه دوم

سرسرای طبقه دوم این کاخ با مساحتی برابر 1786 مترمربع (شامل تمام ملحقات)، دارای ارتفاعی حدود 12 متر (از سقف) به انضمام بخش نورگیر مرکزی است. این سرسرا، اتاق خواب مشترک محمدرضا پهلوی و فرح دیبا (به همراه سرویس بهداشتی مخصوص این اتاق، حمام و سونا)، رختکن مخصوص فرح، تالار سفره خانه (پذیرایی بزرگ)، سالن بزرگ، تالار موسیقی، دفتر کار مخصوص فرح، تالار نشیمن خانوادگی، رختکن مخصوص محمدرضا و اتاق استراحت نیمروزی شاه (به همراه سرویس بهداشتی مخصوص این اتاق، حمام و سونا) را در خود جای داده است.

آسانسورها و سه ردیف پلکان (مرکزی و طرفین) امکان ارتباط این طبقه با سایر طبقات تحتانی و فوقانی را تامین می نماید. همانگونه که در سرسرای اول نیز توضیح داده شد، معمولاً انجام مراسم تشریفات و رفت و آمد خاندان پهلوی دوم بیشتر از طریق پلکان اصلی (مرکزی) صورت می پذیرفت. پلکان مرمری شمالی برای دسترسی های داخلی و پلکان غربی برای افراد درجه پائین تر (بویژه خدمه) استفاده می گردیدد. یکی از ویژگی های مهم تالارها و بخش های موجود در این سرسرا، ارتباط تمامی آنها با بخش های همجوار و سرسرای اصلی است. لازم به ذکر است که، امروزه به دلیل ایجاد مسیر حرکت اصلی بازدیدکنندگان، چیدمان اصلی بخش مرکزی سرسرای دوم کاخ تا حدودی تغییر یافته است. اما بخش ثابت دکوراسیون و تزئینات وابسته به معماری این سرسرا شامل موارد ذیل می گردد:

- طراحان و معماران برای تامین نور این سرسرا علاوه بر نصب لوسترها و دیوارکوب های برنز–کریستال (با درنظر گرفتن اصول زیبایی شناسی) با افزودن بخش نورگیر به داخل سقف، نه تنها سبب کثرت منابع نوری شدند، بلکه با ایجاد پنجره متعدد در تمامی اضلاع این قسمت به همراه افزایش ارتفاع سقف (تا حدود 5 متر) به هرچه بهتر جریان یافتن هوا و تهویه آن نیز کمک نموده اند.

- از سوی دیگر طراحان زبردست به منظور استفاده بهینه از فضاهای موجود و افزایش ضریب زیبایی شناسی محیط، از دیوار بخش نورگیر جهت نصب چهار عدد تابلوی نقاشی رنگ روغن به سبک قهوه خانه (با ابعاد 350×180 سانتی متر) اثر استاد طاهرزاده بهزاد (متعلق به قرن 14ه.ش) استفاده نموده اند. این نقاشی ها که با الهام گرفتن از داستان های حماسی شاهنامه فردوسی (متعلق به قرن 4ه.ق) خلق گردیده اند، نشان دهنده تصاویری از صحنه نبرد رستم و اشکبوس، نبرد رستم و خاقان چین و تصویری از بهرام گور در شکارگاه می باشند. درخصوص زندگی نامه استاد طاهرزاده بهزاد می توان گفت، که وی درمیان یک خانواده روحانی در سال 1266ه.ش در شهر تبریز دیده به جهان گشود. استاد از سنین کودکی علاقه بسیار زیادی به هنر نقاشی داشت، اما به دلیل عدم موافقت والدین و نامناسب بودن شرایط زمانی، به اجبار به فراگیری پنهانی این هنر روی آورد. در این زمان او به مدت سه سال نزد استاد آقامیرغفار (از نقاشان مشهور آن دوران) این هنر را آموخت. اما پس از چندی با سفر به استانبول دوره های آموزشی را در مدرسه صنایع ظریفه (آکادمی هنرهای زیبا) این شهر نزد اساتید عثمانی و ایتالیایی ادامه داد. وی پس از اخذ مدرک فارغ التحصیلی با کسب مقام اول در رشته نقاشی به تدریس رشته های تذهیب و مینیاتور در مدسه خطاطین استانبول مشغول گردید. در یکی از سفرهایی که ولیعهد احمد شاه قاجار (محمد حسین میرزا آقا قاجار) به استانبول داشت، به دلیل تحت تاثیر قرارگرفتن وی با مشاهده آثار استاد طاهرزاده بهزاد، ضمن اعطای لقب مزین السلطان، از او برای بازگشت به ایران و اشتغال در اینجا دعوت نمود. استاد پس از بازگشت به ایران (1308ه.ش) نخست ریاست نقشه کشی موسسه قالی و سپس ریاست صنایع قدیم و هنرستان هنرهای زیبا را پذیرفت. از فعالیت های وی می توان به تاسیس موزه هنرهای ملی (داخل ساختمان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی فعلی واقع در میدان بهارستان)، تهیه تابلوهای نقاشی بزرگ و انجام تزئینات در کاخ مرمر و چندین کاخ دیگر اشاره نمود. استاد طاهرزاده بهزاد از جمله معدود هنرمندانی است که علاوه بر نقاشی، طرح های فرش و تذهیب ایشان نیز زبانزد عام و خاص می باشد. وی در طول عمر هنری خود، در راستای حفظ و احیاء آموزش نقاشی ایرانی، طراحی سنتی بویژه مینیاتور، تذهیب و طرح قالی بسیار تلاش نمود.

- فرش گسترده شده در مرکز این بخش با تار و پود ابریشم متعلق به دهه دوم یا سوم قرن 14ه.ش بافت اساتید هنرمند کارگاهی، در شهر کاشان است. این فرش با متراژ حدودی 51 مترمربع به طرح کلی گل و گیاه مزین گشته است. بافنده هنرمند این اثر، نقوش اصلی (سرو، بوته، گلدان و گل بوته) این فرش را با به کارگیری رنگ های کرم، سرمه ای، صورتی و ... ایجاد نموده است.

- یک دست مبلمان ساخته شده از جنس چوب سخت (Hardwood)، مانند درخت ساج/Teak tree، ماهاگونی/Mahogany، و ... در میان این سرسرا خودنمایی می کند. این مجموعه مبلمان دراصل جزو اثاثیه کاخ مادر شاه بود، اما بعدها (پس از تبدیل کاخ ها به موزه) به این بنا منتقل گردید و درحال حاضر در سرسرای طبقه دوم به نمایش درآمده است. این مبلمان از یک میز گرد بزرگ (Center Table)، دو عدد کاناپه دو نفره (Doubleback settee)، دو عدد صندلی دسته دار (Arm Chairs)، دو عدد صندلی راحتی (Slipper Chair) و تعدادی میز عسلی کوچک تشکیل شده است. معمولاً این نوع مبلمان در دنیا به مبلمان کنده کاری شده هندی- انگلیسی (Anglo-Indian Carved style) معروف اند و قدمت آنها به قرون 18 و 19م. بازمی گردد. در مورد تاریخچه آن می توان گفت که تا ورود پرتغالی ها، هلندی ها و انگلیسی ها به هند استفاده از مبلمان درمیان مردم هند رایج نبود، اما بعدها (بویژه پس از قرن هجدهم و سلطه کامل انگلیسی ها به این کشور) استادکاران و طراحان هندی به دلیل نیاز بوجود آمده و با تقلید از سبک های ساخت مبلمان در اروپا به خصوص انگلیس باعث ایجاد سبکی جدیدی در این صنعت به نام انگلیسی- هندی (Anglo-Indian) شدند. این سبک به خودی خود سبب پیشرفت برخی تکنیک های مرتبط با چوب نظیر منبت کاری و کنده کاری در این سرزمین گردید. از مشخصه های هنری بارز این گونه مبلمان ها می توان به استفاده از طرح هایی با فرم پیچیده، تزئینات کلیشه وار و نقوش اساطیری (هند) اشاره نمود. معمولاً هنرمند کنده کار این مبلمان ها برای خلق طرح های موردنظر خود و تزئینات مربوط به آن، از نقوش حیوانی و گیاهی در بخش های زیادی از آنها بهره می برد، چنانچه که در مبلمان چیدمان شده در این کاخ نیز نقوش گیاهی (گل، ساقه، برگ و ...) درکنار نقوش حیوانی (شیر، پرنده و ...) به وضوح قابل مشاهده است.

- تابلو رنگ روغن نصب شده بر دیوار این سرسرا، اثر نقاش، لیتوگرافر و آبرنگ کار معروف سبک رمانتیک قرن 19م. فرانسه به نام اُژن لوئی گابریل ایزیبی (Eugène Louis Gabriel Isabey) معروف به اُژن ایزیبی (Eugène Isabey) است. در جوانی او بسیار مشتاق بود تا شغل ملوانی را انتخاب نماید، اما پدرش (Jean-Baptiste Isabey) که از نقاشان مورد حمایت خانواده سلطنتی فرانسه بود، با این تصمیم اُژن (Eugène) بسیار مخالفت نمود، بنابراین وی آموزش هنر نقاشی را نزد پدر خود با کپی کردن از شاهکارهای قدیمی موزه لوور (Louvre) شروع نمود. اُژن ایزیبی (Eugène Isabey) در سال 1824م. اقدام به بازگشائی کارگاه مشترکی با خاویر لپرینس (Xavier Leprince)، نقاش منظره در شهر هونفلور (Honfleur) /شمال غربی فرانسه نمود، اما پس از مرگ او به شهر سنت سیمون (Saint-Simon) نقل مکان کرد. سوژه های آثار خلق شده این هنرمند بیشتر شامل نقاشی های تاریخی، مناظر، صحنه هایی از زندگی روزمره، درکنار تصاویری از کشتی هایی که در میان امواج طوفانی دریاها گرفتار شده اند، می باشد، شاید علاقه به انتخاب چنین موضوعاتی منعکس کننده میل وافر وی به شغل ملوانی است.

- مجسمه برنزی شیر، اثر مجسمه ساز معاصر ایرانی علی قهاری کرمانی (1378-1305 ه.ش) است. او از حدود هشت سالگی در نزد علی اکبر صنعتی به آموزش این هنر مشغول گردید. در سال 1330ه.ش پس از اتمام تحصیلاتش در مدرسه کمال الملک به تدریس در همان هنرستان پرداخت. قهاری با همکاری سایر مدرسان این هنرستان، اقدام به راه اندازی کارگاه های هنرهای مستظرفه نمود. او در همان جا به کار مجسمه سازی و حجاری روی آورد. علی قهاری کرمانی در سال های بعد به کشور آلمان سفر کرد و حدود دو سال را صرف فراگیری هنر مجسمه سازی و ریخته گری در آن جا نمود، سپس زمانی را نیز به تدریس در دانشگاه دوسلدورف (Dusseldorf) آلمان اختصاص داد. او در سال 1335ه.ش پس از بازگشت به ایران نخستین کارگاه مجسمه سازی ایران را، در جاده کرج تاسیس کرد. علی قهاری هم زمان اشتغال به تدریس و کارهای هنری با صرف بیش از چهل سال از عمر خویش، اقدام به مطالعه و آزمایش در مورد شیوه های ریخته گری قدیمی نمود. در اثر این تلاش ها وی موفق به زنده کردن و احیای شیوه کهن ریخته گری معروف به شیوه موم گمشده که در ایران باستان بسیار رایج بوده، گردید. لازم به توضیح است که مجسمه برنزی ببر به نمایش گذاشته شده در این سرسرا اولین کار استاد قهاری است که با استفاده از همین شیوه (موم گمشده) خلق گردیده است. از سایر آثار این هنرمند می توان به مجسمه های: زکریای رازی، شهریار، عطار نیشابوری (نیشابور)، خواجوی کرمانی (کرمان)، فخرالدین اسعد گرگانی (موزه گرگان)، مولوی، فارابی، ناصرخسرو و پیکره پنج متری باقر خان (سالار ملی)، سردیس استاد حسین بهزاد (موزه بهزاد)، ابوسعید ابوالخیر (واقع در میدان منیریه –تهران)، علامه دهخدا (قزوین)، تندیس رودکی (سالن رودکی)، تندیس استاد شهریار (مقابل تالار وحدت) اشاره کرد. همچنین تعدادی نقشه های برجسته از نقشه های جغرافیایی توسط استاد علی قهاری برجای مانده، که نمونه هایی از آن هم اکنون در موزه ایران باستان و دفتر نهاد ریاست جمهوری موجود است.

- مجسمه الهه مینروا (Minerva) اهدائی از سوی شهردار رُم در تاریخ 1958م. به محمدرضا پهلوی می باشد. این الهه را فرزند ژوپیتر (Jupiter) خدای خدایان می دانند و به عنوان ایزدبانوی هنر، حکمت، سلامتی و جنگ در اساطیر رومی معرفی شده است. از قرن دوم پیش از میلاد به بعد، برخی الهه مینروا را با آتنا،  الهه یونانی برابر دانسته اند.

- مجسمه فیل ساخته شده به سبک هندی-انگلیسی از جنس چوب (Rosewood) و مزین گشته با هنر خاتم کاری با بهره مندی از تکه های استخوان و عاج، این سبک در قرون 18 و 19م. توسط هنرمندان هندی بسیار رواج پیدا نمود. (Anglo Indian Ivory and Bone Inlaid Carved Elephant)

- یکی از کمدهای چوبی کناری این سرسرا با مارک جی. دوراند (G. DURAND) و تزئینات برنز- طلائی که چشم هر بیننده ای را به خود خیره می کند، دراصل میز تحریر کوچکی را در خود جای داده است. (Gilt- Bronze and Lacquer Mounted Secretaire Cabinet). جی. دوراند (G. DURAND) کارگاه بسیار معروف، ساخت و تولید مبلمان، متعلق به فردی به نام جروائیس ماکسی میلیان اوژن دوراند (Gervais-Maximilien-Eugène Durand)   می باشد. این کارگاه در ابتداء در سال 1870م. توسط وی در پاریس آغاز به کار نمود. کیفیت بسیار بالای تولیدات این کارگاه موجب اهداء مدال نقره نمایشگاه بین المللی پاریس در سال 1889م. به آن گردید. در سال 1890م. بعداز پیوستن پسر دوراند (Durand)، فردریک لوئیس (Frederic- Louis) به این شرکت، نام آن به دوراند و فیلز  (Durand and Fils) تغییر یافت.